Tham dự buổi họp có đại diện Thanh tra Chính phủ, Ngân hàng Nhà nước, Uỷ ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp, cùng đại diện các bộ gồm: Kế hoạch và Đầu tư, Tài chính, Giao thông vận tái, Xây dựng, Khoa học và Công nghệ, Tài nguyên và Môi trường, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Công an, Quốc phòng, Tư pháp.
Tới dự còn có đại diện các cơ quan Cục, Vụ trực thuộc Bộ Công Thương, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN), Tập đoàn Than khoáng sản Việt nam (TKV), Tổng công ty Truyền tải điện Quốc gia (EVNNPT), Hiệp hội Năng lượng Việt Nam.
Cơ sở chính trị, sự cần thiết điều chỉnh Quy hoạch Điện VIII
Theo nội dung tờ trình Phê duyệt Nhiệm vụ lập điều chỉnh Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050, Ủy ban thường vụ Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 937/NQ-UBTVQH15 về việc giám sát chuyên đề về việc thực hiện chính sách, pháp luật về phát triển năng lượng giai đoạn 2016 - 2021.
Nghị quyết đã đề ra một số nhiệm vụ, giải pháp, trong đó yêu cầu: “Trong năm 2024, đánh giá, rà soát, cập nhật tình hình triển khai Quy hoạch điện VIII để điều chỉnh kịp thời đáp ứng đủ nhu cầu năng lượng cho phát triển kinh tế - xã hội với chi phí hợp lý, phù hợp với khả năng bố trí nguồn lực, năng lực, trình độ công nghệ; rà soát để bảo đảm đồng bộ, thống nhất giữa Quy hoạch điện VIII và Quy hoạch tổng thể về năng lượng quốc gia”.
Yêu cầu này được củng cố thêm bởi Kết luận số 76-KL/TW về tình hình thực hiện Nghị quyết số 41-NQ/TW ngày 23/7/2015 về định hướng Chiến lược phát triển ngành dầu khí Việt Nam đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2035 và Nghị quyết số 139/2024/QH15 về Quy hoạch không gian biển quốc gia thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050.
Về tình hình địa chính trị quốc tế, các xung đột Nga - Ukraine, xung đột khu vực Trung Đông, các biện pháp trừng phạt kinh tế… còn tiếp tục diễn biến phức tạp, dẫn tới những biến động trong giá nhiên liệu nhập khẩu cho phát điện; thu hút đầu tư FDI bị ảnh hưởng.
Bên cạnh đó, các nước trên thế giới đang hướng tới thực hiện mục tiêu giảm phát thải ròng bằng 0 và xu hướng sử dụng năng lượng đang dần chuyển dịch sang các nguồn năng lượng sạch và năng lượng tái tạo. Sự phát triển về khoa học công nghệ tạo điều kiện thuận lợi để tích hợp nhiều hơn nguồn điện mặt trời, điện gió vào hệ thống điện, nhất là chi phí cho các hệ thống lưu trữ năng lượng có xu hướng giảm nhanh.
Tuy nhiên việc triển khai nhiều dự án nguồn - lưới điện trong Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 (Quy hoạch Điện VIII) gặp nhiều khó khăn.
Cụ thể, trong số 13 dự án nhiệt điện khí LNG (22.400 MW), chỉ có 03 dự án/2.824MW đang xây dựng (Nhơn Trạch 3,4, Hiệp Phước). Nếu các dự án còn lại không ký được Hợp đồng Mua bán điện PPA và Hợp đồng cung ứng khí GSA trước năm 2026 thì khó đáp ứng tiến độ vận hành trước năm 2030; Đối với các dự án điện tua bin khí sử dụng khí trong nước, các mỏ Báo Vàng và mỏ Cá Voi Xanh chưa xác định rõ trữ lượng và tiến độ nguồn khí cập bờ, nên có nhiều rủi ro tiến độ vận hành (khoảng 4.090 MW0F) trước 2030; Trong 11 dự án nhiệt điện than, có 1 dự án đã chính thức dừng triển khai (Nhà máy nhiệt điện Quảng Trị 1.320 MW), 1 dự án đã có văn bản thông báo chấm dứt hợp đồng BOT (Nhà máy nhiệt điện Sông Hậu II 2.120 MW).
Bên cạnh đó, việc phát triển các dự án điện gió ngoài khơi còn nhiều khó khăn do cần phù hợp quy hoạch không gian biển, chưa có quy định cấp có thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư, cơ chế giao thí điểm điện gió ngoài khơi chưa được ban hành… Các dự án điện gió ngoài khơi yêu cầu vốn đầu tư lớn, công nghệ phức tạp, thời gian chuẩn bị đầu tư và xây dựng kéo dài.
Trong bối cảnh việc phát triển các nguồn điện chạy nền như nhiệt điện than điện khí LNG gặp nhiều khó khăn do vướng mắc về cơ chế chính sách, các cam kết của Việt Nam về thực hiện mục tiêu Net-zero các bon đến năm 2050, Chính phủ đã báo cáo Bộ Chính trị về chủ trương tái khởi động lại điện hạt nhân.
Ngoài ra, quá trình chuẩn bị đầu tư các dự án lưới điện ngày càng khó khăn, dẫn tới tiến độ đưa vào vận hành bị kéo dài hơn so với tính toán do phát sinh các thủ tục.
Với những khó khăn như vậy, việc rà soát để điều chỉnh quy hoạch điện VIII trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt là rất cấp bách nhằm đảm bảo cung cấp đủ điện.
Ý kiến đóng góp từ các cơ quan, ban ngành
Thực hiện nhiệm vụ do Lãnh đạo Chính phủ giao, Bộ Công Thương đã có Văn bản số 7942/BCT-ĐL ngày 8/10/2024 báo cáo Thủ tướng Chính phủ về việc rà soát tình hình thực hiện Quy hoạch điện VIII và đề xuất chủ trương điều chỉnh Quy hoạch điện VIII. Ngày 15/10/2024, Phó Thủ tướng Chính phủ Bùi Thanh Sơn đã yêu cầu Bộ Công Thương khẩn trương thực hiện nhiệm vụ này qua Văn bản số 7564/VPCP-CN.
Trên cơ sở chỉ đạo, Bộ Công Thương đã liên tục phối hợp với các bộ, ngành và cơ quan liên quan. Đặc biệt, từ ngày 15/10/2024 đến 31/10/2024, các văn bản đã được gửi đi để lấy ý kiến đóng góp từ nhiều bên. Ngày 19/12/2024, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 1614/QĐ-TTg thành lập Hội đồng thẩm định Nhiệm vụ lập điều chỉnh Quy hoạch điện VIII. Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Long được phân công làm chủ tịch Hội đồng thẩm định.
Đến ngày 26/12/2024, Bộ Công Thương tổ chức họp Hội đồng thẩm định với sự tham gia của 21 thành viên. Kết quả lấy ý kiến cho thấy đa số đồng thuận thông qua nhiệm vụ lập điều chỉnh quy hoạch, với một số ý kiến đề nghị chỉnh sửa thêm để hoàn thiện.
Phát biểu tại cuộc họp, Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hoàng Long nhấn mạnh sự cấp bách trong việc rà soát và điều chỉnh quy hoạch. Theo Thứ trưởng, dù Quy hoạch điện VIII chỉ mới được ban hành một năm rưỡi, tuy nhiên nhiều bất cập đã xuất hiện trong bối cảnh phát triển năng lượng hiện nay. Đặc biệt, với chủ trương tái khởi động nhà máy điện hạt nhân đã được Trung ương, Bộ Chính trị và Quốc hội thông qua, cùng với định hướng tăng cường các nguồn năng lượng tái tạo, việc điều chỉnh quy hoạch trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.
Trong khuôn khổ buổi làm việc, Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Long mong muốn Hội đồng thẩm định đóng góp ý kiến thiết thực và biểu quyết thông qua, nhằm nhanh chóng trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt nhiệm vụ quan trọng này.
Tại cuộc họp, đại diện Bộ Tài Nguyên và Môi trường chỉ ra rằng các thách thức trong phát triển điện hạt nhân và thủy điện tích năng. Đối với điện hạt nhân, đã có nhiều ý kiến quan ngại về vấn đề an toàn sau thảm hoạ hạt nhân tại Nhật Bản. Đối với thuỷ điện, dự án Bác Ái bị đình trệ một thời gian dài và mới triển khai lại gần đây, dự án Đồng Nai 6 và 6A dù đạt hiệu quả kinh tế cao vẫn bị loại khỏi quy hoạch do không vượt qua được các rào cản về môi trường. Các dự án trên đều gặp vướng mắc bắt nguồn từ việc thiếu sự đồng thuận của xã hội và các cơ quan liên quan.
Trong bối cảnh hiện nay, khi Việt Nam đang đẩy mạnh các nguồn năng lượng tái tạo như điện gió, điện mặt trời và khởi động lại các dự án điện hạt nhân, vai trò của thủy điện tích năng trở nên đặc biệt quan trọng, không chỉ giúp điều tiết nguồn điện mà còn hỗ trợ phát triển các nguồn năng lượng khó ổn định như năng lượng mặt trời và gió.
Đại diện Bộ Tài nguyên và Môi trường cũng nhấn mạnh việc hoàn thiện nhiệm vụ quy hoạch cần dựa trên các quy định hiện hành nhằm đảm bảo các bước thực hiện và kinh phí phù hợp, cần đánh giá kỹ các phương án điều chỉnh quy hoạch, xem xét phương án tổng thể trước khi thực hiện để đảm bảo tính khả thi và sự đồng thuận xã hội.
Đại diện Bộ Giao thông vận tải kiến nghị cần có kế hoạch rõ ràng đối với việc điều chỉnh Quy hoạch Điện VIII để đẩy nhanh tiến độ vì thời gian rất hạn chế
Đại diện Tập đoàn điện lực Việt Nam (EVN), cho rằng việc điều chỉnh này hết sức cần thiết. Theo tính toán của Tập đoàn Điện lực Việt Nam, nếu không điều chỉnh quy hoạch Điện VIII thì việc cung ứng điện giai đoạn 2025 - 2030 và 2030 - 2035 sẽ hết sức khó khăn.
Đại diện Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam (TKV) cũng cho biết, sau khi nghiên cứu dự thảo điều chỉnh quy hoạch, nhiều nội dung đã được cập nhật theo góp ý từ TKV. Tuy nhiên, dự thảo vẫn chưa bổ sung các điểm mới của Luật Điện lực sửa đổi năm 2024 như chính sách phát triển điện than, điện hạt nhân, năng lượng tái tạo và chuyển đổi nhiên liệu cho nhà máy điện than.
Đại diện TKV nhấn mạnh cần điều chỉnh để phù hợp với quy định mới, trong đó Luật Điện lực sửa đổi không "chốt cứng" thời gian chuyển đổi nhiên liệu sau 20 năm như Quy hoạch điện VIII, thay vào đó khuyến khích theo lộ trình hợp lý.
Đại diện Vụ Kế hoạch Tài chính cho biết, từ khi Luật Quy hoạch mới được áp dụng, việc điều chỉnh quy hoạch phải tuân theo trình tự như lập quy hoạch mới. Trước đây, quy hoạch có thể điều chỉnh toàn bộ hoặc cục bộ định kỳ 4 - 5 năm nhưng Luật Quy hoạch hiện tại chưa làm rõ quy định này, dẫn đến quy trình điều chỉnh chỉ có thể thực hiện theo trình tự của một quy hoạch mới. Việc này đòi hỏi đánh giá toàn diện hiện trạng, tình hình thực hiện giai đoạn trước và dự báo để xác định rõ nội dung cần kế thừa và điều chỉnh. Đặc biệt, Luật Quy hoạch mới yêu cầu điều chỉnh không làm thay đổi mục tiêu tổng thể.
Bên cạnh đó, nguồn vốn thực hiện nhiệm vụ quy hoạch cũng cần được xác định rõ ràng, bao gồm việc phân bổ từ nguồn vốn thường xuyên hoặc đầu tư công. Việc đảm bảo các quy định và phương án phát triển trong quy hoạch tỉnh cũng phải được thực hiện đồng bộ nhằm tránh việc điều chỉnh lặp lại nhiều lần.
Tại cuộc họp đại diện các cơ quan Thanh tra Chính phủ, Bộ Giao thông Vận tải, Bộ Công an, Uỷ ban quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp, Hiệp hội Năng lượng Việt Nam, Tập đoàn Dầu khí Việt Nam cũng lần lượt nêu các ý kiến đóng góp.
Thống nhất thông qua các văn bản liên quan
Sau khi đã lần lượt lắng nghe các ý kiến, đại diện Cục Điện lực và Năng lượng Tái tạo đã có ý kiến giải trình cho các ý kiến của đại biểu tham dự buổi họp.
Sau phần giải trình này, Hội đồng thẩm định đi đến phần bỏ phiếu đánh giá. Kết quả, số phiếu tham gia của 18 là thành viên, trong đó 6 phiếu nhất chí thông qua các Tờ trình, Dự thảo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ, các báo cáo giải trình và đánh giá môi trường chiến lược. 12 phiếu đồng ý thông qua với điều kiện bổ sung một số nội dung tại các văn bản kể trên.
Kết luận buổi họp, Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Long, đánh giá cao tinh thần làm việc khẩn trương, chủ động và tích cực của các đại biểu. Thứ trưởng nhấn mạnh, cuộc họp đạt được nhiều kết quả tích cực, nhờ vào sự đồng hành sát sao của các cơ quan, tổ chức và cá nhân tâm huyết trong suốt nhiều năm qua. Các ý kiến đóng góp được đánh giá là sát thực và ý nghĩa, tạo tiền đề quan trọng cho việc triển khai các nhiệm vụ tiếp theo.
Thứ trưởng cũng yêu cầu các cơ quan liên quan nhanh chóng hoàn thiện hồ sơ và báo cáo ngay trong chiều cùng ngày, nhằm đảm bảo tiến độ không bị gián đoạn, với tinh thần “vừa chạy vừa xếp hàng”.
