70% doanh nghiệp chưa rõ về CPTPP, tỷ lệ tận dụng ưu đãi còn rất thấp
Ngày 30/8/2019, tại thành phố Hà Nội, Bộ Công Thương đã phối hợp với Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam và Đài truyền hình Việt Nam tổ chức Diễn đàn “Thuận lợi và khó khăn đối với Việt Nam khi thực hiện Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) trong bối cảnh căng thẳng thương mại Mỹ - Trung”.
Đây là sự kiện quan trọng mở đầu cho chuỗi sự kiện truyền thông về các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới mà Việt Nam vừa tham gia, bao gồm Hiệp định CPTPP và Hiệp định thương mại tự do giữa Việt Nam - EU (EVFTA).
Đây cũng là một kênh kết nối, đồng hành giữa Chính phủ với doanh nghiệp nhằm nâng cao hiệu quả thực thi các FTAs. Với cách làm có tính tương tác trực tiếp giữa đại diện các Bộ, ngành và các chuyên gia kinh tế với cộng đồng doanh nghiệp.
Ông Ngô Chung Khanh - Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương) cho biết, kể từ khi CPTPP có hiệu lực, số lượng câu hỏi, sự quan tâm của doanh nghiệp mới chỉ dừng ở 12 câu hỏi gửi tới Bộ. Điều này còn quá khiêm tốn so với cộng đồng doanh nghiệp đông đảo của Việt Nam.
Mặc dù nhiều doanh nghiệp đã biết tận dụng CPTPP để tăng trưởng xuất khẩu nhưng thống kê cho thấy, tỷ lệ tận dụng ưu đãi vẫn còn rất thấp. Đơn cử như hàng xuất theo mẫu CPTPP chỉ đạt 190 triệu USD trong tổng số 16.400 triệu USD hàng hóa xuất khẩu, tương ứng với việc chỉ tận dụng được 1,17%.
Đi vào cụ thể từng mặt hàng, ông Ngô Chung Khanh cho biết, chỉ có 2 mặt hàng giày dép, sắt thép tận dụng được khoảng 10% cơ hội. Còn dệt may với dự báo cơ hội lớn nhưng chỉ tận dụng được 0,03%, gần như không tận dụng được.
“Với các bộ, ngành, địa phương, chúng tôi hầu như chưa nhận được sự quan tâm hay các câu hỏi nào liên quan đến CPTPP. Cho đến nay, các bộ, ngành địa phương hầu hết đã có kế hoạch hành động, nhưng để có được điều đó thì Thủ tướng Chính phủ phải nhắc 3 lần.
Cùng quan điểm trên, TS. Nguyễn Thị Thu Trang, Giám đốc Trung tâm WTO và Hội nhập - VCCI cho hay, cản trở lớn nhất được các doanh nghiệp đưa ra là 84% các doanh nghiệp thiếu thông tin về cam kết và cách thực hiện; 81,48% doanh nghiệp bất cập trong tổ chức thực thi của cơ quan nhà nước; tiếp theo là những vấn đề về năng lực cạnh tranh thấp hay quy tắc xuất xứ quá khó...
Số liệu khảo sát của VCCI cho thấy, kết quả điều tra sự quan tâm của doanh nghiệp với CPTPP đối với 8.600 doanh nghiệp tham gia khảo sát, mặc dù các doanh nghiệp đã có mức độ quan tâm với CPTPP khi có tới 26% doanh nghiệp có tìm hiểu, nhưng vẫn còn hơn 70% doanh nghiệp chưa rõ về CPTPP.
Với các cơ quan nhà nước, sự chủ động cũng chưa cao. Bà Trang cho hay, các kế hoạch hành động của các bộ, ngành địa phương đều chậm nửa năm so với yêu cầu. Các đầu mối thông tin, phổ biến tuyên truyền về CPTPP cho cán bộ nhà nước, doanh nghiệp cũng chậm. Hành trình cải thiện năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp còn nhiều chông gai do chính sách thuế, thủ tục hải quan vẫn nhiều bất cập.
"Việc thực thi các cam kết không phải ở Chính phủ và các bộ, ngành mà chủ yếu ở địa phương và doanh nghiệp. Doanh nghiệp nếu không hiểu về cơ hội từ CPTPP thì làm sao có thể tận dụng được. Ở địa phương cũng cần tuyên truyền cho cán bộ quản lý về CPTPP để họ đừng vi phạm cam kết, gây tổn hại và làm cản trở doanh nghiệp”, TS Nguyễn Thị Thu Trang kiến nghị.
Để doanh nghiệp hiểu đúng, hiểu sâu về CPTPP
Trong bối cảnh hiện nay, xung đột giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới là Mỹ và Trung Quốc đang diễn biến ngày càng phức tạp, từ chiến tranh thương mại đã chuyển sang chiến tranh công nghệ và tiền tệ, tạo ra những áp lực lớn đối với doanh nghiệp và chính phủ.
Trong bối cảnh đó, tại Diễn đàn, TS. Võ Trí Thành - Nguyên Phó Viện trưởng Viện nghiên cứu và Quản lý Kinh tế Trung ương cho rằng, doanh nghiệp Việt Nam cần tiếp tục tận dụng lợi thế từ việc tham gia các FTAs trong việc đa dạng hóa bạn hàng thương mại, tránh phụ thuộc vào một thị trường.
Và quan trọng nhất hiện nay là tăng cường tính chủ động hơn nữa trong việc tìm hiểu, nắm rõ các thông tin, cam kết cụ thể trong các hiệp định này để có kế hoạch, chiến lược kinh doanh phù hợp, TS Võ Trí Thành nhấn mạnh.
Cùng với đó, ông Ngô Chung Khanh cho biết, thời gian đầu, khi CPTPP có hiệu lực, rất nhiều thông tin được đưa ra, các hội thảo cũng được tổ chức nhiều. Nhưng nhiều tháng trở lại đây, các thông tin trên báo, truyền hình gần như không còn xuất hiện, dẫn đến sự quan tâm của doanh nghiệp, các cơ quan cũng giảm dần.
Vì vậy, cần đổi mới và tăng cường trước hết việc tuyên truyền về các Hiệp định. Hỗ trợ doanh nghiệp hiểu đúng, hiểu sâu và tận dụng được các cam kết của Hiệp định để đem lại lợi ích thiết thực cho nền kinh tế, Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên kiến nghị.
Song song với đó, Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên cũng cho rằng, cần sự vào cuộc chủ động quyết liệt hơn của các doanh nghiệp, bộ, ngành và địa phương, kết nối được các đầu mối CPTPP tại các nơi để thúc đẩy thực thi nghiêm túc. Không thể chỉ làm với tính chất đối phó như thời gian qua.
Ngoài ra, TS Nguyễn Thị Thu Trang đề xuất, nhà nước cần thực hiện đúng, quyết liệt, hiệu quả và với sự tham vấn với doanh nghiệp. Còn với doanh nghiệp, cần chủ động nắm thông tin, tìm hiểu về cơ hội và tận dụng những ưu đãi từ CPTPP. Đồng thời, chủ động phản ánh những vướng mắc, những khó khăn gặp phải trong thực tiễn để các bên liên quan cùng nhau giải quyết...
Trong 6 tháng đầu năm 2019, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường các nước CPTPP có tăng trưởng. Trong đó một số thị trường ghi nhận mức tăng trưởng lớn như Ca-na-đa (tăng 32,9%), Mê-hi-cô (tăng 23,4%).
Ngoài ra, có những mặt hàng đạt mức tăng trưởng vượt bậc so với giai đoạn chưa có Hiệp định CPTPP như máy móc, thiết bị, phụ tùng có mức tăng gần 125% sang Ca-na-đa, điện thoại và linh kiện tăng hơn 331% sang Mê-hi-cô.
(Số liệu từ Vụ Chính sách thương mại đa biên, Bộ Công Thương)
