Trong bối cảnh nền kinh tế số phát triển mạnh mẽ, các giao dịch trực tuyến ngày càng trở nên phổ biến, mang lại nhiều tiện ích cho người tiêu dùng. Tuy nhiên, đi kèm với đó là những rủi ro tiềm ẩn, đòi hỏi các biện pháp bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng hiệu quả hơn. Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng đã có những quy định cụ thể nhằm tăng cường trách nhiệm của các nền tảng số, đặc biệt là các nền tảng số trung gian và nền tảng số lớn, trong việc bảo vệ người tiêu dùng khi giao dịch trực tuyến.
Các nền tảng số đóng vai trò trung gian quan trọng, kết nối người bán và người mua, cung cấp hàng hóa và dịch vụ đến một lượng lớn người tiêu dùng. Do đó, trách nhiệm của các nền tảng này trong việc bảo vệ người tiêu dùng là vô cùng quan trọng. Cụ thể, các nền tảng số cần đảm bảo thông tin về sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ được cung cấp trên sàn là chính xác và đầy đủ, đồng thời sàng lọc và đảm bảo thông tin của người bán. Ngoài ra, các nền tảng này cũng cần có cơ chế xử lý tranh chấp hiệu quả khi có vấn đề phát sinh.
Trách nhiệm của nền tảng số trung gian theo Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng
Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng quy định rõ trách nhiệm của các tổ chức thiết lập, vận hành nền tảng số trung gian, bao gồm:
- Chỉ định đầu mối liên hệ: Các nền tảng cần chỉ định và công bố công khai đầu mối liên hệ, người đại diện được ủy quyền để phối hợp với cơ quan nhà nước trong việc giải quyết các vấn đề liên quan đến bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.
- Xây dựng quy chế hoạt động: Các nền tảng cần xây dựng và công bố công khai quy chế hoạt động, trong đó phân định rõ trách nhiệm của các bên tham gia giao dịch.
- Cung cấp thông tin người bán: Khi người tiêu dùng có yêu cầu, các nền tảng cần cung cấp thông tin về tổ chức, cá nhân kinh doanh hoạt động trên nền tảng.
- Cho phép phản hồi, đánh giá: Các nền tảng cần cho phép người tiêu dùng phản hồi, đánh giá về người bán, sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ, đồng thời hiển thị đầy đủ, chính xác kết quả phản hồi, đánh giá.
- Hiển thị thông tin sản phẩm: Các nền tảng cần hiển thị đầy đủ, minh bạch thông tin sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ, bao gồm các nội dung bắt buộc theo quy định của pháp luật về nhãn hàng hóa.
- Tiếp nhận và giải quyết khiếu nại: Các nền tảng cần chỉ định đầu mối tiếp nhận và giải quyết phản ánh, yêu cầu, khiếu nại của người tiêu dùng.
- Hiển thị ưu tiên đánh giá: Các nền tảng cần có biện pháp cho phép hiển thị ưu tiên đánh giá, phản ánh, kiến nghị của tổ chức xã hội tham gia bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng hoặc tổ chức đánh giá tín nhiệm.
- Lưu trữ thông tin giao dịch: Các nền tảng cần lưu trữ thông tin về sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ và các giao dịch liên quan, cho phép người tiêu dùng truy cập, truy vết, tải, lưu trữ và in hóa đơn, chứng từ.
- Minh bạch hoạt động quảng cáo: Trong trường hợp có hoạt động quảng cáo, các nền tảng cần minh bạch hoạt động quảng cáo trên không gian mạng theo quy định của pháp luật.
- Cung cấp báo cáo kiểm duyệt: Các nền tảng cần cung cấp báo cáo về các hoạt động kiểm duyệt nội dung theo yêu cầu của cơ quan nhà nước.
- Duy trì tài khoản báo cáo trực tuyến: Các nền tảng cần duy trì tài khoản báo cáo trực tuyến và cung cấp thông tin, dữ liệu cập nhật để phục vụ hoạt động thanh tra, kiểm tra của cơ quan quản lý nhà nước.
- Xác thực danh tính người bán: Các nền tảng cần xác thực danh tính tổ chức, cá nhân bán sản phẩm, hàng hóa, cung cấp dịch vụ trên nền tảng của mình.
- Chịu trách nhiệm theo quy định: Các nền tảng chịu trách nhiệm với người tiêu dùng theo quy định của pháp luật về thương mại điện tử.
- Thực hiện trách nhiệm khác: Các nền tảng cần thực hiện các trách nhiệm khác theo quy định của Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và các quy định khác của pháp luật có liên quan.
Trách nhiệm của nền tảng số lớn
Ngoài các trách nhiệm của nền tảng số trung gian, các nền tảng số lớn còn có thêm các trách nhiệm sau:
- Thiết lập kho lưu trữ quảng cáo: Các nền tảng cần thiết lập kho lưu trữ quảng cáo có sử dụng thuật toán để hướng đến người tiêu dùng, nhóm người tiêu dùng cụ thể.
- Đánh giá định kỳ hoạt động kiểm duyệt: Các nền tảng cần đánh giá định kỳ hoạt động kiểm duyệt nội dung, việc sử dụng hệ thống thuật toán và quảng cáo hướng đến người tiêu dùng, nhóm người tiêu dùng cụ thể.
- Đánh giá định kỳ việc xử lý tài khoản giả: Các nền tảng cần đánh giá định kỳ việc thực hiện quy định xử lý tài khoản giả, việc sử dụng trí tuệ nhân tạo, các giải pháp tự động toàn bộ hoặc tự động một phần.
Bên cạnh các quy định của pháp luật và vai trò của cơ quan quản lý nhà nước, người tiêu dùng cũng cần nâng cao nhận thức về quyền và nghĩa vụ của mình khi tham gia giao dịch trực tuyến. Người tiêu dùng cần tìm hiểu kỹ thông tin về sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ, cũng như thông tin về người bán trước khi quyết định mua hàng. Đồng thời, người tiêu dùng cần lưu giữ các bằng chứng giao dịch và phản ánh kịp thời khi có vấn đề phát sinh.
Việc bảo vệ người tiêu dùng trong giao dịch trực tuyến là một nhiệm vụ quan trọng, đòi hỏi sự chung tay của các bên liên quan, bao gồm cơ quan quản lý nhà nước, các nền tảng số và người tiêu dùng. Việc thực thi hiệu quả các quy định của Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng sẽ góp phần xây dựng một môi trường giao dịch trực tuyến an toàn, minh bạch và bảo vệ quyền lợi chính đáng của người tiêu dùng.
Ngày Quyền của người tiêu dùng Việt Nam năm 2025 - 15/3/2025 - với chủ đề "Thông tin minh bạch - Tiêu dùng trách nhiệm" là dịp đặc biệt để các cơ quan, tổ chức, đặc biệt là cộng đồng doanh nghiệp cùng nhau tôn vinh và khẳng định vai trò quan trọng của người tiêu dùng trong sự phát triển kinh tế - xã hội.
Năm 2025, thực hiện nhiệm vụ được giao tại Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, Bộ Công Thương tổ chức “Lễ phát động Ngày Quyền của người tiêu dùng Việt Nam” tập trung vào hoạt động xúc tiến thương mại trên nền tảng số giữa người tiêu dùng, doanh nghiệp và các nhân vật có sức ảnh hưởng trong xã hội.
Lễ phát động “Ngày Quyền của người tiêu dùng Việt Nam năm 2025” sẽ được tổ chức vào ngày 14/3 tại Trung tâm thương mại AEON MALL Hải Phòng Lê Chân và lan tỏa trên các kênh truyền thông hiện đại.
