Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng: Trụ cột quan trọng phát triển kinh tế bền vững

Lấy người tiêu dùng là trung tâm

Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên đã ban hành Quyết định số 2724/QĐ-BCT phê duyệt “Đề án Phát triển hoạt động bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng giai đoạn 2026 - 2030” nhằm triển khai cụ thể Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2023 và Nghị định 55/2024/NĐ-CP của Chính phủ, đánh dấu giai đoạn mới trong công tác bảo vệ người tiêu dùng ở Việt Nam.

Theo tinh thần của Đề án, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng là một trong những trụ cột quan trọng góp phần xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa theo hướng minh bạch, công bằng và phát triển bền vững. Đề án nhấn mạnh việc lấy người tiêu dùng là trung tâm, vừa là đối tượng thụ hưởng, vừa là động lực, nhân tố quan trọng để thúc đẩy công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Các hoạt động bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng phải được triển khai đồng bộ, thống nhất từ Trung ương đến địa phương, trên cơ sở bám sát quy định của Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2023 và các văn bản hướng dẫn thi hành. Trong bối cảnh phân cấp, phân quyền mạnh mẽ, cần bảo đảm rõ trách nhiệm, quyền hạn của các cấp chính quyền trong tổ chức thực hiện, đồng thời tăng cường phối hợp liên thông, chia sẻ dữ liệu, giám sát và kiểm tra, đánh giá hiệu quả thực chất của hoạt động bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Đề án cũng nêu rõ hoạt động bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng phải chủ động thích ứng với những yêu cầu, xu hướng phát triển mới, đặc biệt là chuyển đổi số và chuyển đổi xanh. Việc ứng dụng khoa học, công nghệ hiện đại như trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data), nền tảng số và các công cụ công nghệ mới cần được thúc đẩy mạnh mẽ trong quản lý nhà nước, hỗ trợ người tiêu dùng và nâng cao trách nhiệm của doanh nghiệp.

Đồng thời, các chính sách và mô hình bảo vệ người tiêu dùng cần thúc đẩy tiêu dùng bền vững, thân thiện môi trường, góp phần thực hiện mục tiêu thúc đẩy tăng trưởng kinh tế đồng thời giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường, cải thiện chất lượng cuộc sống và góp phần chống biến đổi khí hậu toàn cầu. Đề án tập trung vào việc giảm khai thác tài nguyên, tái chế và tái sử dụng vật liệu, kéo dài vòng đời sản phẩm, từ đó giảm áp lực lên môi trường.

Mục tiêu tổng quát của Đề án là đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng; góp phần thực hiện hiệu quả công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng tại Việt Nam; xác định các vấn đề nổi bật, đối tượng trọng điểm, từ đó có giải pháp phù hợp để nâng cao hiệu quả bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong giai đoạn 2026-2030.

Bên cạnh đó, Đề án chú trọng nâng cao nhận thức, huy động sự tham gia của các chủ thể, các nguồn lực của xã hội; đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực; thiết kế và cung cấp các công cụ, tài liệu, giải pháp, đặc biệt là giải pháp có ứng dụng công nghệ thông tin để nâng cao hiệu quả bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Trong đó, bao gồm giải pháp để phát huy và hỗ trợ người tiêu dùng trong việc tự bảo vệ quyền lợi chính đáng của mình.

Song song với đó, Đề án đẩy mạnh ứng dụng thành tựu của Cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 trong quá trình thực hiện các hoạt động nâng cao hiệu quả bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong tiến trình chuyển đổi số, chuyển đổi xanh.

5 nhóm nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm

Để hiện thực hóa các mục tiêu đề ra, Đề án xác định 5 nhóm nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm: hoàn thiện thể chế, nâng cao hiệu quả trong chuyển đổi số và chuyển đổi xanh, tăng cường tuyên truyền, giáo dục, bảo đảm thực thi pháp luật và mở rộng hợp tác quốc tế.

Trước hết là nhóm nhiệm vụ về hoàn thiện thể chế, chính sách, khuôn khổ pháp lý. Bộ Công Thương sẽ chỉ đạo rà soát, nghiên cứu các quy định pháp luật trong nước và quốc tế, kiểm soát hợp đồng theo mẫu, điều kiện giao dịch chung, quản lý hoạt động kinh doanh đa cấp. Song song, các công cụ, tài liệu hướng dẫn, mẫu hợp đồng minh bạch và hoạt động lấy ý kiến, chia sẻ kinh nghiệm thực tiễn sẽ được triển khai để củng cố tính đồng bộ và khả thi của hệ thống pháp lý.

Ở nhóm nhiệm vụ thứ hai, nâng cao hiệu quả trong bối cảnh chuyển đổi số, chuyển đổi xanh: Đề án đặt trọng tâm vào việc xây dựng, nâng cấp cơ sở hạ tầng thông tin và ứng dụng AI trong công tác hỗ trợ người tiêu dùng. Hệ thống tổng đài tự động (IVR), chatbot hỗ trợ trực tuyến, nền tảng dữ liệu lớn và trang thông tin điện tử hiện đại sẽ là công cụ quan trọng giúp người tiêu dùng tiếp cận thông tin nhanh, chính xác và minh bạch hơn.

Đề án cũng đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục, phổ biến chính sách và pháp luật. Ngày Quyền của người tiêu dùng Việt Nam 15/3 sẽ trở thành điểm nhấn truyền thông thường niên, cùng các chương trình tuyên truyền tại khu vực nông thôn, vùng sâu, vùng xa. Việc mở rộng hợp tác với tổ chức xã hội, các cơ sở giáo dục và đơn vị truyền thông sẽ giúp lan tỏa thông điệp tiêu dùng an toàn, trách nhiệm và bền vững đến mọi tầng lớp.

Các cơ quan quản lý nhà nước ở trung ương và địa phương sẽ được tập huấn nghiệp vụ, phối hợp kiểm tra hoạt động kinh doanh, hợp đồng theo mẫu và điều kiện giao dịch chung, đặc biệt trong thương mại điện tử và kinh doanh đa cấp. Đồng thời, Đề án cũng thúc đẩy hoạt động trao quyền cho người tiêu dùng thông qua đào tạo, cung cấp công cụ, tài liệu hướng dẫn tự bảo vệ quyền lợi.

Trong tổ chức thực hiện, Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia được giao làm cơ quan chủ trì, điều phối toàn bộ Đề án, đồng thời phối hợp chặt chẽ với các đơn vị chức năng thuộc Bộ Công Thương như: Vụ Pháp chế; Vụ Kế hoạch, Tài chính; Cục Quản lý thị trường; Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số; Cục Xúc tiến thương mại; Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công. Các Sở Công Thương địa phương chịu trách nhiệm xây dựng kế hoạch cụ thể, đảm bảo phù hợp với tình hình thực tế tại địa phương. Hội Bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam và các tổ chức xã hội cũng được khuyến khích tham gia sâu hơn vào quá trình tư vấn, phản biện và thực hiện các hoạt động của Đề án.