Công tác quản lý chi quỹ bảo hiểm xã hội trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk trong giai đoạn năm 2018 - 2020

TS. DƯƠNG THỊ ÁI NHi (Khoa Kinh tế, Trường Đại học Tây Nguyên) và NGUYỄN THỊ THÚY NGA (Bảo hiểm xã hội tỉnh Đắk Lắk)

TÓM TẮT:

Quản lý nhà nước về chi quỹ Bảo hiểm xã hội (BHXH) là vấn đề cấp bách để đảm bảo quyền lợi của người tham gia, đảm bảo quỹ chi được an toàn, không thất thoát nhằm góp phần thực hiện tốt chính sách an sinh xã hội. Trên cơ sở khái quát thực trạng công tác chi quỹ bảo hiểm xã hội trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk bao gồm: thực trạng quản lý lập dự toán chi quỹ BHXH; quản lý tổ chức thực hiện chi quỹ BHXH; quản lý công tác quyết toán chi quỹ BHXH; công tác kiểm tra, giám sát chi quỹ BHXH; xử lý vi phạm trong công tác chi quỹ BHXH, bài viết tập trung phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến công tác chi quỹ BHXH trong những năm qua. Bài viết cũng đã đề xuất được một số giải pháp cơ bản nhằm hoàn thiện công tác chi quỹ BHXH trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk trong thời gian tới.

Từ khóa: bảo hiểm xã hội, quỹ bảo hiểm xã hội, chi, quỹ, tỉnh Đắk Lắk.

1. Khái quát về thực trạng quản lý chi quỹ BHXH trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk

1.1. Thực trạng lập dự toán chi quỹ BHXH

Đắk Lắk là một tỉnh có đối tượng thụ hưởng các chế độ BHXH tương đối đông và cư trú rải rác khắp địa bàn trong tỉnh. Dự toán đối tượng thụ hưởng chế độ BHXH từ nguồn quỹ BHXH tăng dần qua mỗi năm. Cụ thể năm 2020, đối tượng hưởng chế độ từ quỹ hưu trí, tử tuất chiếm 71,80%; đối tượng hưởng chế độ từ quỹ ốm đau, thai sản chiếm 26,24%; và đối tượng hưởng chế độ từ quỹ tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp chiếm 1,96%.

          Về dự toán đối tượng hưởng theo các chế độ từ quỹ BHXH: giai đoạn năm 2018 - 2020 không có quá nhiều chênh lệch, năm sau thường cao hơn năm trước do hàng năm cơ quan BHXH đều phát triển thêm mới đối tượng tham gia nên số đối tượng thụ hưởng các chế độ BHXH từ quỹ BHXH này sẽ tăng theo.

Dự toán mức chi bình quân của các chế độ BHXH đều có xu hướng tăng lên theo từng năm, do BHXH tỉnh Đắk Lắk căn cứ theo các văn bản của Nhà nước về điều chỉnh trợ cấp và tăng mức lương cơ sở để xây dựng dự toán chi các chế độ BHXH từ quỹ BHXH. Từ đó, BHXH tỉnh lập dự toán số tiền chi quỹ BHXH theo các quỹ thành phần; trong đó, dự toán số tiền chi quỹ hưu trí, tử tuất chiếm tỷ trọng cao nhất (trên 92%) tổng dự toán chi và có tốc độ phát triển bình quân giai đoạn năm 2018 - 2020 là 13,10%. 

Bảng 1. Dự toán đối tượng thụ hưởng theo quỹ thành phần

giai đoạn năm 2018 – 2020

du-toan-doi-tuong-thu-huong-theo-quyNguồn: BHXH tỉnh Đắk Lắk, 2018-2020

1.2. Thực trạng tổ chức thực hiện chi quỹ BHXH

Các tổ chức bộ máy quản lý nhà nước thực hiện việc chi trả quỹ BHXH bao gồm: BHXH tỉnh, BHXH các huyện, thị xã và cơ quan Bưu điện theo hợp đồng ký kết với cơ quan BHXH.

Tổ chức thực hiện chi trả cho các đối tượng đối tượng hưởng chế độ BHXH bao gồm: đối tượng hưởng chế độ BHXH hàng tháng; đối tượng hưởng chế độ BHXH một lần và đối tượng hưởng chế độ BHXH ngắn hạn. (Bảng 1)

Phương thức và hình thức chi trả các chế độ BHXH được áp dụng linh hoạt như chi trả trực tiếp bằng tiền mặt hoặc chi trả gián tiếp qua đơn vị sử dụng lao động hoặc qua tài khoản cá nhân người hưởng.  

Bảng 2. Tổng hợp đối tượng hưởng chế độ BHXH hàng tháng

ĐVT: người

tong-hop-doi-tuong-huong-che-do-bhxh-hang-thang

Nguồn: BHXH tỉnh Đắk Lắk (2018 - 2020)

1.3. Thực trạng công tác quyết toán chi quỹ BHXH

Việc thực hiện chi quỹ BHXH được chi theo thành phần. Trong giai đoạn năm 2018 - 2020, tình hình chi trả các chế độ BHXH tăng dần qua các năm, trong đó, chi từ quỹ hưu trí, tử tuất chiếm tỷ lệ lớn nhất (trên 92%) trong tổng số chi với tốc độ tăng bình quân quỹ này giai đoạn này là 13,05%. Số chi quỹ này cũng được thực hiện theo các chế độ BHXH hàng tháng, BHXH một lần, BHXH ngắn hạn và theo các đơn vị trực thuộc trên địa bàn tỉnh bao gồm: 14 huyện, thị xã và tại văn phòng tỉnh.

Mặc dù công tác tổ chức chi trả thực hiện theo quy trình cụ thể, tuy nhiên không tránh khỏi những sai sót trong quá trình thực hiện chi trả. Cụ thể tỷ lệ số tiền thu hồi do chi sai qua các năm so với tổng số tiền chi chiếm tỷ lệ nhỏ (dưới 0,03% trong tổng quỹ BHXH đã chi). Điều này cho thấy công tác quản lý nguồn kinh phí này tại tỉnh ngày càng chặt chẽ và được giám sát sát sao. 

Biểu đồ 1: Quyết toán chi quỹ BHXH tỉnh Đắk Lắk

quyet-toan-chi-quy-bhxh-tinh-dak-lak Nguồn: BHXH tỉnh Đắk Lắk, 2018-2020

1.4. Thực trạng kiểm tra, giám sát công tác chi quỹ BHXH

Kiểm tra công tác chi trả các chế độ BHXH là việc làm hết sức quan trọng đối với cán bộ nhân viên BHXH tỉnh Đắk Lắk. Vì vậy, hàng năm BHXH tỉnh luôn xây dựng kế hoạch, nội dung, chương trình kiểm tra cho phù hợp để kịp thời phát hiện và ngăn chặn những sai sót trong quá trình chi trả gồm kiểm tra định kỳ, kiểm tra đột xuất và phối hợp thanh tra liên ngành.

1.5. Xử lý vi phạm trong công tác quản lý về chi quỹ BHXH

Qua công tác thanh tra, kiểm tra BHXH, tỉnh Đắk Lắk đã ban hành 43 Quyết định xử phạt vi phạm hành chính và có sự giảm dần qua các năm; điều này cho thấy cơ quan BHXH đã quyết liệt trong việc xử lý vi phạm hành chính đối với các đơn vị vi phạm pháp luật về BHXH góp phần chấn chỉnh các đơn vị thực hiện nghiên túc các quy định của pháp luật, đảm bảo quyền lợi, các chế độ và chính sách. 

 Bảng 3. Xử lý vi phạm hành chính về chi quỹ BHXH

xu-ly-vi-pham-hanh-chinh-ve-chi-quy-bhxh  Nguồn: BHXH tỉnh Đắk Lắk (2018 – 2020)

2. Các yếu tố ảnh hưởng công tác chi quỹ BHXH trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk

Việc thực hiện công tác quản lý chi quỹ BHXH trên địa bàn tỉnh nhũng năm qua chịu tác động bởi các yếu tố khách quan bên ngoài, bao gồm: Đặc điểm tự nhiên,  KTXH; Chính sách pháp luật về BHXH; Đối tượng thụ hưởng trên địa bàn tỉnh. Bên cạnh đó, công tác quản lý chi quỹ BHXH trên địa bàn tỉnh còn chịu ảnh hưởng của công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về BHXH; Công tác đảm bảo an toàn, kịp thời, ổn định cuộc sống cho các đối tượng thụ hưởng chế độ BHXH; Công tác quản lý đối tượng thụ hưởng BHXH; Công tác giải quyết các chế độ thụ hưởng BHXH; Việc áp dụng các phương thức chi trả; Công tác thanh tra, kiểm tra việc chấp hành pháp luật về BHXH.

Bên cạnh những kết quả đạt được, quản lý chi quỹ BHXH trên địa bàn tỉnh trong những năm qua còn tồn tại một số hạn chế do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19 tác động lớn đến nền kinh tế, công tác tuyên truyền; Một số hồ sơ, chứng từ vướng mắc phải chờ xác minh dẫn tới chậm giải quyết, gây áp lực cho cán bộ xét duyệt; Một số doanh nghiệp vẫn còn hiện tượng lạm dụng, trục lợi quỹ BHXH; Tình trạng hưởng BHXH một lần để giải quyết tạm thời những khó khăn của cuộc sống; Công tác chi trả các chế độ BHXH không dùng tiền mặt qua hệ thống ngân hàng chưa cao; Công tác thanh tra, kiểm tra trong chi trả các chế độ BHXH thường xuyên gián đoạn do ảnh hưởng của dịch bệnh Covid-19 phải thực hiện giãn cách xã hội.

3. Một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác chi quỹ BHXH trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk

Để hoàn thiện công tác chi quỹ BHXH trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk trong thời gian tới, một số giải pháp được đề xuất, trong đó tập trung vào:

3.1. Nâng cao chất lượng đội ngũ báo cáo viên làm công tác tuyên truyền phổ biến Luật BHXH

 Việc nâng cao chất lượng đội ngũ báo cáo viên làm công tác tuyên truyền phổ biến Luật BHXH góp phần hỗ trợ phát triển đối tượng tham gia BHXH tự nguyện. Bên cạnh đó, cần xác định phân nhóm đối tượng để có các giải pháp phù hợp từ phương thức, nội dung, cách thức, kỹ năng tiếp cận,… đặc biệt quan tâm và tổ chức thực hiện phương án phát triển đối tượng tham gia BHXH tự nguyện.

3.2. Tiếp tục thực hiện cải cách thủ tục hành chính, thực hiện nghiêm các quy định của BHXH Việt Nam

Các quy định của BHXH Việt Nam về việc cắt giảm thủ tục hồ sơ, quy trình thực hiện trên tất cả các lĩnh vực tham gia và thụ hưởng các chế độ BHXH, bảo hiểm y tế (BHYT) cần được triển khai đồng bộ; triển khai việc giao dịch điện tử với các doanh nghiệp; tiếp nhận và trả kết quả thủ tục hành chính qua dịch vụ bưu điện đã tiết kiệm thời gian, giảm chi phí trong việc kê khai tham gia và hưởng các chế độ BHXH.

3.3. Tiếp tục hoàn thiện hạ tầng công nghệ thông tin

Hạ tầng công nghệ thông tin (mạng máy tính, máy chủ, hệ thống phần mềm,…) cần được hoàn thiện nhằm quản lý tập trung cơ sở dữ liệu người hưởng tham gia BHXH trên địa bàn tỉnh, liên thông dữ liệu các phần mềm nghiệp vụ; thực hiện kết nối liên thông dữ liệu với các sở, ngành. Bên cạnh đó, cần triển khai hiệu quả hệ thống tương tác đa phương tiện giữa người dân và doanh nghiệp; mở rộng cung cấp các dịch vụ công trực tuyến, đẩy mạnh giao dịch điện tử; quản lý, sử dụng văn bản điện tử trong ngành BHXH và trục liên thông của Chính phủ nhằm phục vụ tối đa người dân trên địa bàn tỉnh.

3.4. Đẩy mạnh công tác truyền thông để người lao động biết được lợi ích ưu việt của việc tham gia BHXH để nhận lương hưu khi về già

Khi người lao động đến nộp hồ sơ nhận một lần, cán bộ tuyên truyền, động viên thuyết phục người lao động bảo lưu, giải thích về lợi ích trước mắt cũng như lâu dài để cho họ thấy thiệt hơn, động viên họ tham gia BHXH tự nguyện để khi về già hưởng chế độ an sinh.

3.5. Hoàn thiện công tác chi quỹ BHXH qua Bưu điện

Để thực hiện tốt hơn nữa việc chi trả các chế độ cho đối tượng qua hệ thống Bưu điện, trong thời gian tới cơ quan BHXH tiếp tục phối hợp với Bưu điện tăng cường hơn nữa công tác kiểm tra, giám sát tại các điểm chi trả để kịp thời phát hiện những sai sót và có biện pháp chấn chỉnh kịp thời.

 3.6. Hoàn thiện quy trình cưỡng chế và có biện pháp giám sát công chức, viên chức thực hiện công tác

BHXH cần có hướng dẫn để thống nhất cách hiểu đối với một số khái niệm, tình tiết trong các điều luật như gian lận BHXH, BHYT, bảo hiểm thất nghiệp (BHTN); trốn đóng BHXH, thủ đoạn tinh vi xảo quyệt; có tính chất chuyên nghiệp. Đồng thời làm rõ một số vấn đề trong các quy định về “Tội gian lận BHXH, BHTN; Tội gian lận BHYT; Tội trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN” cho người lao động. Cùng với đó là xác định thời điểm truy cứu trách nhiệm hình sự đối với người hoặc pháp nhân thương mại thực hiện hành vi phạm tội về BHXH, BHYT, BHTN. Việc quy định các tội danh này là rất cần thiết để tạo cơ sở pháp lý trong xử lý hình sự đối với các hành vi vi phạm nghĩa vụ đóng BHXH, BHYT, BHTN và hành vi vi phạm quyền thụ hưởng BHXH, BHYT, BHTN.

 

 TÀI LIỆU THAM KHẢO:

  1. BHXH Việt Nam (2020). Báo cáo đánh giá kết quả 25 năm thực hiện chính sách BHXH, BHYT; các giải pháp triển khai Nghị quyết số 28-NQ/TW và nhiệm vụ công tác năm.
  2. BHXH Việt Nam (2019). Quyết định số 2468/QĐ-BHXH ngày 31/12/2019 ban hành quy trình lập, phân bổ và giao dự toán thu, chi các chế độ BHXH, BHTN, BHYT và chi phí quản lý BHXH, BHTN, BHYT hằng năm và lập kế hoạch tài chính-ngân sách nhà nước 3 năm.
  3. BHXH tỉnh Đắk Lắk (2020). Công văn số 327/BHXH-KHTC ngày 03/3/2020 về việc hướng dẫn quy trình lập dự toán thu, chi hàng năm và kế hoạch tài chính-NSNN 3 năm.
  4. BHXH tỉnh Đắk Lắk (2019, 2020, 2021). Báo cáo kết quả công tác năm 2018, 2019, 2020 và phương hướng, nhiệm vụ năm 2019, 2020, 2021.
  5. BHXH tỉnh Đắk Lắk (2019, 2020, 2021). Báo cáo công tác chi trả các chế độ BHXH, trợ cấp thất nghiệp và quản lý người hưởng qua hệ thống Bưu điện.

 

EXPENDITURE MANAGEMENT OF DAK LAK PROVINCE’S SOCIAL INSURANCE FUND OVER THE PERIOD FROM 2018 TO 2020

PhD. DUONG THI AI NHI1

NGUYEN THI THUY NGA2

1Faculty of Economics, Tay Nguyen University

2Dak Lak Province Department of Social Insurance

ABSTRACT:

State management of the social insurance fund’s expenditures is an  urgent matter to ensure the interests of stakeholders and the fund’s capital safety in order to effectively implement social security policies. This paper provides an overview about the current expenditure management of Dak Lak Province’s social insurance fund including estimating expenditures, implementing expenditures, inspecting and supervising expenditures, and handling violations in the implementation of expenditures. This paper analyzes the factors affecting the provincial social insurance fund’s expenditures in recent years and proposes some solutions to improve the effectiveness of implementing expenditures from Dak Lak Province’s social insurance fund in the coming time.

Keywords: social insurance, social insurance fund, expenditure, fund, Dak Lak Province.

[Tạp chí Công Thương - Các kết quả nghiên cứu khoa học và ứng dụng công nghệ, 

Số 21, tháng 9 năm 2021]