Nằm giữa vùng căn cứ địa cách mạng ATK Định Hóa, Khuôn Tát (Thái Nguyên) hội tụ nhiều giá trị đặc sắc về thiên nhiên, lịch sử và văn hóa bản địa. Việc được công nhận là Điểm du lịch cộng đồng cấp tỉnh từ tháng 10/2024 đã mở ra cơ hội mới cho địa phương trong phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, để du lịch thực sự trở thành động lực giảm nghèo, tạo sinh kế bền vững cho người dân, Khuôn Tát cần một chiến lược phát triển bài bản, đồng bộ và gắn chặt với thị trường.
Tiềm năng lớn từ tài nguyên bản địa và giá trị lịch sử
Khuôn Tát sở hữu điều kiện tự nhiên thuận lợi để phát triển du lịch cộng đồng gắn với sinh thái, trải nghiệm và giáo dục truyền thống. Địa bàn có khí hậu mát mẻ, không gian trong lành, cảnh quan hài hòa giữa núi rừng, ruộng lúa, nương chè và hệ thống suối tự nhiên. Dòng suối Khuôn Tát bắt nguồn từ dãy núi Hồng, uốn lượn quanh xóm, tạo nên nhiều điểm tắm suối và không gian trải nghiệm gần gũi với thiên nhiên.
Không chỉ có lợi thế về cảnh quan, Khuôn Tát còn là không gian sinh sống lâu đời của đồng bào dân tộc Tày, Dao với hệ thống di sản văn hóa phong phú. Các làn điệu hát then, đàn tính, hát ví, trang phục truyền thống, ẩm thực bản địa, tri thức y học dân gian và các nghề thủ công như đan lát, chế biến chè… là nguồn tài nguyên quý giá để xây dựng sản phẩm du lịch mang bản sắc riêng.
Đặc biệt, Khuôn Tát mang giá trị lịch sử nổi bật khi là nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh và Trung ương Đảng từng ở và làm việc trong thời kỳ kháng chiến. Xóm hiện có ba địa điểm di tích quan trọng gồm Lán Bác Hồ tại đồi Nà Đình, cây đa Khuôn Tát và suối Khuôn Tát, thuộc Khu di tích quốc gia đặc biệt ATK Định Hóa. Đây là lợi thế lớn để phát triển du lịch “về nguồn”, du lịch giáo dục truyền thống kết hợp trải nghiệm cộng đồng.
Với những điều kiện đó, du lịch cộng đồng được xác định là hướng đi phù hợp, vừa khai thác hiệu quả tài nguyên bản địa, vừa tạo thêm việc làm, tăng thu nhập cho người dân, góp phần giảm nghèo bền vững.
Hướng mở sinh kế nhưng còn nhiều rào cản
Thực tế cho thấy, sau hơn một năm được công nhận là Điểm du lịch cộng đồng, hoạt động du lịch tại Khuôn Tát vẫn đang ở giai đoạn khởi đầu, quy mô nhỏ lẻ, hiệu quả kinh tế chưa rõ nét. Một số hộ gia đình đã mạnh dạn đầu tư làm homestay, cung cấp dịch vụ trải nghiệm, song lượng khách lưu trú còn hạn chế, chủ yếu là khách tham quan trong ngày.
Gia đình ông Triệu Đình Thịnh là một trong những hộ tiên phong tham gia mô hình du lịch cộng đồng. Ngôi nhà sàn truyền thống được cải tạo để đón khách, kết hợp các hoạt động trải nghiệm văn hóa, nghề thủ công. Tuy nhiên, theo ông Thịnh, khó khăn lớn nhất hiện nay là thiếu khách lưu trú ổn định và hạn chế về năng lực quảng bá, nhất là trong bối cảnh du lịch ngày càng phụ thuộc nhiều vào công nghệ số.
Theo lãnh đạo địa phương: Du khách đánh giá cao các hoạt động trải nghiệm văn hóa như làm bánh dày, mặc trang phục truyền thống, nghe hát then. Tuy nhiên, do du lịch chưa mang lại thu nhập ổn định, nhiều lao động trẻ vẫn phải rời quê đi làm ăn xa, khiến việc duy trì và phát triển du lịch cộng đồng thiếu lực lượng kế cận.
Những khó khăn trên cho thấy, nếu không có giải pháp căn cơ, du lịch cộng đồng rất dễ rơi vào tình trạng “có danh nhưng chưa có thực”, chưa phát huy được vai trò là sinh kế bền vững cho người dân. Để du lịch cộng đồng thực sự trở thành động lực phát triển kinh tế, giảm nghèo và tạo sinh kế tại Khuôn Tát, cần sự vào cuộc đồng bộ của chính quyền, doanh nghiệp và người dân.
Trước hết, vai trò “dẫn dắt” của Nhà nước là hết sức quan trọng. Việc tiếp tục đầu tư hạ tầng giao thông, điện, nước, viễn thông; tổ chức các lớp tập huấn về kỹ năng làm du lịch, quản lý homestay, truyền thông quảng bá; xây dựng cơ chế hỗ trợ vốn, chính sách khuyến khích người dân tham gia du lịch cộng đồng là những yếu tố then chốt.
Bên cạnh đó, doanh nghiệp và các công ty lữ hành cần trở thành cầu nối đưa Khuôn Tát tiếp cận thị trường. Theo các chuyên gia du lịch, Khuôn Tát không nên phát triển đơn lẻ mà cần được kết nối với các điểm du lịch trọng điểm của tỉnh như hồ Núi Cốc, vùng chè Tân Cương, các di tích ATK khác để hình thành tour, tuyến liên hoàn. Liên kết vùng sẽ giúp kéo dài thời gian lưu trú, gia tăng chi tiêu của du khách và tạo thêm nhiều cơ hội việc làm cho người dân địa phương.
Về phía cộng đồng, người dân chính là chủ thể và là “linh hồn” của du lịch cộng đồng. Việc chủ động đa dạng hóa sản phẩm, như phát triển dịch vụ tắm thảo dược, trải nghiệm nông nghiệp, ẩm thực truyền thống; giữ gìn cảnh quan, môi trường; xây dựng hình ảnh thân thiện, mến khách sẽ góp phần nâng cao sức cạnh tranh cho điểm đến.
Có thể khẳng định, Khuôn Tát đã có bước khởi đầu quan trọng trên hành trình phát triển du lịch cộng đồng. Nếu được đầu tư đúng hướng và gắn chặt với mục tiêu giảm nghèo, tạo sinh kế bền vững, du lịch không chỉ giúp nâng cao thu nhập cho người dân mà còn góp phần bảo tồn giá trị văn hóa, lịch sử, đưa Khuôn Tát trở thành điểm sáng trong phát triển kinh tế cộng đồng vùng ATK Định Hóa và của tỉnh Thái Nguyên.
