Giá các loại hàng hoá cơ bản, nguyên liệu thô trên toàn cầu hiện đang ở mức rất cao so với mức trung bình hàng năm trước đây. Thậm chí, nhiều loại nguyên liệu thô như quặng sắt và kim loại đồng đã chạm mức cao nhất mọi thời đại trước khi chịu áp lực giảm do Trung Quốc đẩy mạnh kìm hãm đà tăng giá hàng hoá. Vậy có phải thị trường đang bước vào một siêu chu kỳ hàng hoá mới, giai đoạn giá mọi thứ đồng loạt tăng, hay không?
Theo quan điểm của nhà kinh tế trưởng Jumana Saleheen và giám đốc bộ phận nghiên cứu Lavan Mahadeva của hãng tư vấn kinh doanh CRU Group (Anh), thị trường chỉ đang bước vào một chu kỳ kinh doanh bình thường chứ không không phải một siêu chu kỳ hàng hoá mới.
Theo lý thuyết siêu chu kỳ hàng hoá của nhà kinh tế học người Nga Nikolai Kondratieff, một siêu chu kỳ hàng hoá là giá các loại hàng hoá cơ bản, nguyên liệu thô sẽ tăng trong vòng 10 – 35 năm. Siêu chu kỳ hàng hoá là một sự kiện kinh tế tương đối hiếm so với các vấn đề kinh tế khác. Trong 150 năm qua, thế giới mới chỉ trải qua 4 siêu chu kỳ hàng hoá nhưng cũng có rất nhiều chu kỳ kinh doanh bình thường diễn ra.
Siêu chu kỳ hàng hoá gần nhất diễn ra vào giữa những năm 2000 trước khi cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu diễn ra và đạt đỉnh vào năm 2008 khi nền kinh tế Trung Quốc tăng trưởng mạnh và trở thành động lực dẫn dắt phục hồi kinh tế toàn cầu hậu khủng hoảng với nhu cầu sử dụng hàng hoá, nguyên liệu thô tăng vọt.
Bà Jumana Saleheen và ông Lavan Mahadeva đều nhận định giá các loại hàng hoá, nguyên liệu thô sẽ giảm xuống so với mức đỉnh lịch sử hiện tại nhưng sẽ vẫn neo ở mức tương đối cao trong vài năm tới. Tuy nhiên, hai chuyên gia kinh tế đều nhấn mạnh giá hàng hoá sẽ khó có thể tăng liên tục trong 10 năm, vốn là điều cần thiết để được định nghĩa là một siêu chu kỳ hàng hoá.
Các loại hàng hoá, nguyên liệu thô trên thị trường có những đặc tính thị trường khác nhau nhưng hiện đều có chung xu hướng tăng giá vì nhu cầu sử dụng bùng nổ và nguồn cung không theo kịp.
Về phía nhu cầu, hai chuyên gia kinh tế cho rằng thị trường hàng hoá đang hưởng lợi một cách không đồng đều do bản chất của đà phục hồi kinh tế sau đại dịch Covid-19. Các biện pháp phong toả và giãn cách xã hội khiến mọi người phải ở nhà và chi tiêu nhiều hơn bình thường đối với các loại hàng hoá lâu bền như máy giặt, thiết bị tập thể dục, đồ điện tử và nhà ở. Tốc độ tăng trưởng chi tiêu cho hàng hoá lâu bền đang tăng nhanh, chính điều này đã đẩy giá thép, đồng, quặng sắt và nhôm tăng cao.
Tuy nhiên, đà tăng trưởng của nhu cầu về hàng hoá lâu bền sẽ không tồn tại lâu. Khi các biện pháp phong toả được nới lỏng, chi tiêu của người tiêu dùng sẽ dịch chuyển từ hàng hoá sang các dịch vụ như đi ăn nhà hàng, xem phim và du lịch. Khoản chi tiêu cho hàng hoá lâu bền sẽ giảm xuống, kéo theo đó là sự sụt giảm về nhu cầu sử dụng nguyên liệu thô.
Các gói kích thích kinh tế khổng lồ của các chính phủ thông qua đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng sẽ thúc đẩy nhu cầu sử dụng hàng hoá; đặc biệt, nhu cầu về nguyên liệu thô của Trung Quốc hiện vẫn ở mức cao vượt trội. Tuy nhiên, bà Jumana Saleheen và ông Lavan Mahadeva cho biết các dấu hiệu đang cho thấy nhu cầu về nguyên liệu thô của Trung Quốc đang bắt đầu giảm xuống khi nước này đang dần siết chặt các chính sách tiền tệ và tài khoá.
Thỏa thuận Xanh của Liên minh châu Âu (EU) và gói đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng đang được Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden đề xuất không phải là các yếu tố làm thay đổi thị trường. Hai chuyên gia kinh tế của GRU Group nhận định các kế hoạch này sẽ chỉ thúc đẩy nhu cầu về kim loại công nghiệp tăng nhẹ.
Về phía nguồn cung, yêu cầu về phát triển bền vững và các lo ngại về phát thải khí nhà kính ngày càng được chú trọng tại nhiều nền kinh tế. Các động thái gần đây cho thấy Trung Quốc, nền kinh tế lớn thứ 2 thế giới, đang nỗ lực hạn chế sử dụng điện than.
Do đó, hai chuyên gia kinh tế của GRU Group đã điều chỉnh giảm dự báo nguồn cung hàng hoá trong tương lai. Điều này đồng nghĩa với việc giá các loại hàng hoá, nguyên liệu thô được dự báo sẽ giảm xuống so với mức đỉnh lịch sử hiện nay nhưng sẽ vẫn cao hơn so với mức dự báo được GRU Group đưa ra cách đây 1 năm.
Ví dụ, đối với kim loại đồng, sản lượng khai thác đồng hiện đang ở mức cao hơn so với dự báo nhưng diễn biến đại dịch Covid-19 sẽ vẫn là nhân tố tác động lớn đến nguồn cung đồng. GRU Group dự báo một loạt các dự án khai thác đồng mới sẽ đi vào hoạt động trong giai đoạn 2021 – 2023 do đó giá kim loại đồng sẽ giảm trong vài năm tới nhưng vẫn sẽ ở mức cao hơn nhiều so với chi phí biên của ngành khai thác đồng.
Cuối cùng, đối với các yếu tố phụ trên thị trường hàng hoá, sự lo ngại về lạm phát tăng cao đã kích thích làn sóng đầu cơ đối với các loại hàng hoá. Tuy nhiên, bà Jumana Saleheen và ông Lavan Mahadeva nhận định lạm phát sẽ chỉ diễn ra trong ngắn hạn và nền kinh tế toàn cầu sẽ không rơi vào tình trạng lạm phát cao như những năm 1970. Do đó, làn sóng đầu cơ vào các loại hàng hoá, nguyên liệu thô sẽ gặp phải sự điều chỉnh.
Tình trạng mất cân bằng giữa cung và cầu trên thị trường hàng hoá, nguyên liệu thô khi thế giới phục hồi khỏi đại dịch Covid-19 có thể sẽ giảm bớt khi các nền kinh tế tái mở cửa trở lại và người tiêu dùng thay đổi xu hướng chi tiêu. Các kế hoạch về chống biến đổi khí hậu của các quốc gia vẫn còn nhiều chưa chắc chắn và có thể sẽ còn nhiều yếu tố khác xuất hiện làm thay đổi nhận định của bà Jumana Saleheen và ông Lavan Mahadeva về diễn biến thị trường hàng hoá. Hai chuyên gia này đánh giá, cho tới lúc đó, đây vẫn chỉ là một chu kỳ giá bình thường, chứ không phải là một siêu chu kỳ hàng hóa.
