TÓM TẮT:
Du lịch đường sông đã trở thành một ngành kinh tế quan trọng ở nhiều quốc gia trên thế giới, đặc biệt tại châu Âu, Bắc Mỹ và Đông Nam Á. Việc khai thác hiệu quả hệ thống sông ngòi không chỉ giúp thúc đẩy du lịch mà còn tạo ra các cơ hội phát triển kinh tế địa phương, bảo tồn văn hóa và bảo vệ môi trường. Bài viết này phân tích các kinh nghiệm thành công của một số quốc gia trong phát triển du lịch đường sông, từ đó rút ra những bài học quan trọng cho Việt Nam trong việc phát triển ngành du lịch này một cách bền vững.
Từ khóa: du lịch đường sông, phát triển bền vững, kinh nghiệm quốc tế, bài học cho Việt Nam.
1. Đặt vấn đề
Việt Nam là một quốc gia có hệ thống sông ngòi phong phú, trải dài từ Bắc vào Nam, tạo điều kiện thuận lợi để phát triển du lịch đường sông. Với hơn 2.360 con sông lớn nhỏ, tổng chiều dài khoảng 41.900 km là điều kiện thuận lợi để phát triển du lịch đường sông. Ở miền Bắc, hệ thống sông Hồng không chỉ đóng vai trò là tuyến giao thông quan trọng mà còn là điểm đến hấp dẫn với nhiều di tích lịch sử và danh lam thắng cảnh, làng cổ ven sông như làng gốm Bát Tràng, Bút Tháp, Đền Đô. Sông Hương ở Huế lại nổi tiếng với vẻ đẹp thơ mộng và sự gắn kết với di sản văn hóa thế giới Cố đô Huế. Ở miền Nam, đồng bằng sông Cửu Long nổi bật với hệ thống kênh rạch dày đặc, là nơi lý tưởng để phát triển du lịch sinh thái và khám phá văn hóa sông nước, chợ nổi như Cái Răng, Phong Điền. Ngoài ra, nhiều khu vực sông nước tại Việt Nam có hệ sinh thái đa dạng, là nơi cư trú của nhiều loài động, thực vật quý hiếm như vườn quốc gia Tràm Chim (Đồng Tháp), U Minh Thượng (Kiên Giang), Cát Tiên (Đồng Nai) không chỉ là những điểm đến du lịch sinh thái nổi tiếng mà còn góp phần bảo tồn đa dạng sinh học và môi trường tự nhiên.
Tuy nhiên, so với các nước có ngành du lịch đường sông phát triển như Pháp, Đức, Thái Lan hay Campuchia, Việt Nam vẫn chưa khai thác hết tiềm năng sẵn có. Các vấn đề về hạ tầng, dịch vụ du lịch, chính sách quản lý và bảo vệ môi trường đang cản trở sự phát triển của du lịch đường sông tại Việt Nam. Do đó, việc nghiên cứu và học hỏi kinh nghiệm từ các quốc gia có ngành du lịch đường sông phát triển sẽ giúp Việt Nam có hướng đi phù hợp để khai thác hiệu quả loại hình du lịch này.
2. Kinh nghiệm phát triển du lịch đường sông trên thế giới
2.1. Châu Âu - Mô hình du lịch đường sông bền vững
Châu Âu là khu vực có ngành du lịch đường sông phát triển mạnh mẽ, đặc biệt là trên các con sông lớn như sông Seine (Pháp), sông Rhine (Đức - Hà Lan), sông Danube (Đông Âu). Tại Pháp, hơn 8.500 km đường thủy nội địa đã được khai thác du lịch, với các du thuyền trên sông Seine hoặc sông Rhône thu hút hàng triệu du khách mỗi năm. Các tuyến du lịch này được thiết kế kết hợp giữa nghỉ dưỡng, tham quan các thành phố ven sông và thưởng thức ẩm thực đặc trưng. Đặc biệt, các con sông lớn của châu Âu đều được bảo vệ nghiêm ngặt về môi trường, đảm bảo nước sông sạch, tạo cảnh quan xanh thu hút du khách.
Ngoài ra, một điểm đáng chú ý trong phát triển du lịch đường sông ở châu Âu là sự đầu tư đồng bộ vào hạ tầng. Các bến tàu du lịch được xây dựng hiện đại, với đầy đủ tiện nghi như bến đỗ an toàn, khu vực chờ tiện nghi và hệ thống giao thông kết nối dễ dàng. Chính phủ các nước châu Âu cũng khuyến khích phát triển tàu du lịch thân thiện với môi trường, sử dụng nhiên liệu sạch để giảm thiểu tác động tiêu cực đến thiên nhiên.
Không chỉ tập trung vào cảnh quan, du lịch đường sông châu Âu còn được gắn liền với các giá trị văn hóa và lịch sử. Các tuyến du lịch trên sông Rhine đưa du khách khám phá những lâu đài cổ kính dọc bờ sông, trong khi tuyến sông Danube đi qua nhiều quốc gia Đông Âu, giúp du khách trải nghiệm sự đa dạng về văn hóa và kiến trúc.
2.2. Hoa Kỳ - Phát triển du lịch đường sông gắn với lịch sử và văn hóa
Tại Hoa Kỳ, du lịch đường sông phát triển chủ yếu trên sông Mississippi, một trong những con sông dài nhất Bắc Mỹ. Các du thuyền trên sông này không chỉ mang tính chất tham quan mà còn gắn với các trải nghiệm lịch sử, văn hóa đậm chất miền Nam Hoa Kỳ. Các tàu du lịch được thiết kế theo phong cách thuyền hơi nước thế kỷ 19, mang lại những trải nghiệm độc đáo cho du khách. Bên cạnh đó, các hoạt động trên tàu như biểu diễn nhạc jazz, thưởng thức ẩm thực đặc trưng của miền Nam cũng giúp thu hút khách du lịch.
Một trong những yếu tố quan trọng giúp du lịch đường sông tại Mỹ phát triển là sự kết hợp với các điểm đến ven sông có giá trị lịch sử. Các thành phố ven sông như New Orleans, Memphis hay St. Louis đều có hệ thống bảo tàng, khu phố cổ và các hoạt động văn hóa phong phú để du khách khám phá. Bên cạnh đó, Hoa Kỳ cũng rất chú trọng đến vấn đề an toàn và chất lượng dịch vụ, với các tiêu chuẩn cao về bảo trì tàu thuyền, quản lý giao thông thủy và đảm bảo an toàn cho hành khách.
Một bài học quan trọng từ Hoa Kỳ là sự đầu tư vào tiếp thị và quảng bá. Các công ty du lịch Mỹ sử dụng các chiến dịch quảng bá rộng rãi trên truyền hình, mạng xã hội và các nền tảng trực tuyến để thu hút du khách. Đồng thời, các gói du lịch đường sông cũng được thiết kế đa dạng, từ các hành trình ngắn ngày đến các tour dài ngày kết hợp với du lịch khám phá và trải nghiệm văn hóa.
2.3. Đông Nam Á - Bài học từ Thái Lan và Campuchia
Trong khu vực Đông Nam Á, Thái Lan và Campuchia là hai quốc gia nổi bật trong phát triển du lịch đường sông. Tại Thái Lan, tuyến du lịch trên sông Chao Phraya tại Bangkok là một trong những điểm thu hút du khách hàng đầu. Không chỉ đơn thuần là tuyến giao thông đường thủy, du lịch trên sông Chao Phraya còn kết hợp với các hoạt động tham quan chùa chiền, khu phố cổ, chợ nổi và các điểm đến văn hóa đặc sắc. Ngoài ra, chính phủ Thái Lan đã đầu tư mạnh vào hệ thống bến tàu hiện đại, với các phương tiện du lịch đường sông chất lượng cao, đảm bảo sự thuận tiện và an toàn cho du khách.
Tại Campuchia, du lịch đường sông tập trung chủ yếu vào tuyến sông Mekong, kết nối với di sản văn hóa Angkor Wat. Các tour du lịch đường sông Mekong không chỉ thu hút du khách quốc tế mà còn góp phần phát triển kinh tế địa phương thông qua việc tạo việc làm cho người dân bản địa. Đặc biệt, Campuchia đã thành công trong việc phát triển du lịch sinh thái gắn với bảo vệ môi trường, khi yêu cầu các tàu du lịch sử dụng động cơ tiết kiệm nhiên liệu và hạn chế rác thải nhựa trên sông.
Cả Thái Lan và Campuchia đều có chiến lược quảng bá du lịch đường sông rất hiệu quả. Chính phủ hai nước này hợp tác với các công ty lữ hành quốc tế, tổ chức các sự kiện quảng bá trên quy mô lớn và tận dụng mạng xã hội để giới thiệu các tuyến du lịch hấp dẫn. Bên cạnh đó, các gói du lịch đường sông đều được thiết kế linh hoạt, phù hợp với nhiều nhóm du khách từ bình dân đến cao cấp.
Những kinh nghiệm từ các quốc gia này cho thấy để phát triển du lịch đường sông thành công, cần có sự đầu tư đồng bộ vào hạ tầng, đa dạng hóa sản phẩm du lịch và có chiến lược quảng bá hiệu quả. Việt Nam có thể học hỏi từ mô hình của Thái Lan và Campuchia để phát triển các tuyến du lịch đường sông Mekong, sông Hồng và các khu vực khác một cách bền vững.
3. Bài học cho Việt Nam
Việt Nam có hệ thống sông ngòi dày đặc, trải dài từ Bắc vào Nam, tạo tiềm năng lớn cho phát triển du lịch đường sông. Tuy nhiên, để khai thác hiệu quả loại hình du lịch này, Việt Nam cần học hỏi từ các mô hình thành công trên thế giới, đặc biệt là ở châu Âu, Hoa Kỳ và các nước Đông Nam Á như Thái Lan và Campuchia.
Trước hết, Việt Nam cần đầu tư mạnh vào cơ sở hạ tầng du lịch đường sông. Các bến tàu, bến cảng cần được nâng cấp để đạt tiêu chuẩn quốc tế, đảm bảo tiện nghi và an toàn cho du khách. Việc phát triển hệ thống cầu cảng hiện đại sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho tàu du lịch neo đậu, giúp du khách dễ dàng di chuyển giữa các điểm du lịch ven sông. Bên cạnh đó, Việt Nam cần cải thiện hệ thống giao thông liên kết giữa đường thủy và đường bộ để tối ưu hóa trải nghiệm du lịch.
Một yếu tố quan trọng khác là đa dạng hóa sản phẩm du lịch. Hiện nay, các tuyến du lịch đường sông tại Việt Nam chủ yếu tập trung vào việc tham quan cảnh quan mà chưa khai thác hết tiềm năng về văn hóa, lịch sử và trải nghiệm địa phương. Việt Nam có thể học hỏi từ mô hình châu Âu bằng cách phát triển các tuyến du lịch theo chủ đề, như du lịch văn hóa - lịch sử trên sông Hồng, du lịch sinh thái trên sông Mekong, hoặc các tour du lịch đêm với trải nghiệm ẩm thực truyền thống. Các hoạt động này không chỉ thu hút du khách mà còn giúp phát triển kinh tế địa phương.
Bên cạnh đó, Việt Nam cần đặc biệt quan tâm đến vấn đề bảo vệ môi trường. Một trong những yếu tố giúp du lịch đường sông châu Âu phát triển bền vững là chính sách nghiêm ngặt về bảo vệ môi trường. Việt Nam cần học hỏi kinh nghiệm này bằng cách áp dụng các biện pháp kiểm soát ô nhiễm nước, hạn chế khai thác cát bừa bãi và sử dụng tàu thuyền chạy bằng nhiên liệu sạch. Chính phủ cần ban hành các quy định nghiêm ngặt về quản lý chất thải từ tàu thuyền, hạn chế sử dụng nhựa dùng một lần và khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư vào tàu du lịch thân thiện với môi trường.
Ngoài ra, chiến lược quảng bá du lịch đường sông cũng cần được nâng cao. Thái Lan và Campuchia đã thành công trong việc sử dụng mạng xã hội, tổ chức các sự kiện du lịch quốc tế và hợp tác với các công ty lữ hành nước ngoài để thu hút du khách. Việt Nam cần đẩy mạnh công tác tiếp thị, tạo ra các chiến dịch truyền thông sáng tạo nhằm quảng bá hình ảnh du lịch đường sông trên các nền tảng số. Việc hợp tác với các công ty lữ hành quốc tế để xây dựng các gói du lịch đường sông kết hợp với các loại hình du lịch khác cũng là một chiến lược cần thiết.
Một khía cạnh không thể bỏ qua là chính sách hỗ trợ doanh nghiệp. Để khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào du lịch đường sông, chính phủ cần có các chính sách ưu đãi về thuế, hỗ trợ vay vốn và cung cấp các chương trình đào tạo nhân lực chuyên sâu. Việc phát triển đội ngũ nhân sự chuyên nghiệp, từ hướng dẫn viên du lịch đến nhân viên vận hành tàu thuyền, sẽ giúp nâng cao chất lượng dịch vụ và mang lại trải nghiệm tốt hơn cho du khách.
Cuối cùng, để đảm bảo sự phát triển bền vững, cần có một chiến lược tổng thể cho du lịch đường sông, kết hợp giữa nhà nước, doanh nghiệp và cộng đồng địa phương. Cần có quy hoạch chi tiết về các tuyến du lịch, các điểm đến hấp dẫn và kế hoạch phát triển lâu dài để tránh tình trạng khai thác không đồng bộ, gây ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường và văn hóa địa phương. Học hỏi từ các quốc gia như Pháp, Mỹ, Thái Lan hay Campuchia, Việt Nam có thể xây dựng một hệ sinh thái du lịch đường sông không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn góp phần bảo tồn di sản văn hóa và thiên nhiên.
Tóm lại, để du lịch đường sông Việt Nam phát triển mạnh mẽ và bền vững, cần sự đầu tư đồng bộ về hạ tầng, đa dạng hóa sản phẩm, bảo vệ môi trường, nâng cao chất lượng dịch vụ và chiến lược quảng bá hiệu quả. Nếu thực hiện tốt, Việt Nam hoàn toàn có thể biến du lịch đường sông trở thành một trong những thế mạnh cạnh tranh trên bản đồ du lịch thế giới.
4. Kết luận
Du lịch đường sông là một trong những tiềm năng lớn của Việt Nam, nhưng để phát triển bền vững, cần học hỏi từ các quốc gia có ngành du lịch đường sông phát triển. Việc đầu tư vào cơ sở hạ tầng, đa dạng hóa sản phẩm, bảo vệ môi trường và có chiến lược quảng bá hiệu quả sẽ giúp Việt Nam khai thác tốt hơn tiềm năng này, đưa du lịch đường sông trở thành một trong những ngành kinh tế quan trọng trong tương lai.
TÀI LIỆU THAM KHẢO:
- Bộ Du lịch Italia. Venice and Its Lagoon, https://www.italia.it/en/veneto/venice/%20things-to-do/venice-and-its-lagoon
- Tổng cục Du lịch Thái Lan (2022). The Beginning Of Chao Phraya River. www.tourismthailand.org/Attraction/the-beginning-of-chao-phraya-river
- Trang web chính thức của Ủy ban Đô thị Venice - Comune di Venezia www. comune.venezia.it/
- Trang web chính thức Văn phòng Du lịch Thành phố Venice (Văn phòng Du lịch Venice) - The Ufficio Comunale del Turismo di Venezia www.veneziaunica.it/en
- Bosnić I. (2012). River Tourism in Eastern Croatia: Perspectives for Development. International Scientific: The Economy of Eastern Croatia - yesterday, today, tomorrow, 216-222.
International experience in river tourism development: Recommendations for Vietnam
Le Kim Anh
Faculty of Tourism and Hospitality
University of Economics - Technology for Industries
Abstract:
River tourism has emerged as a vital economic sector in many regions, particularly in Europe, North America, and Southeast Asia. The sustainable development of river-based tourism not only boosts local economies but also contributes to cultural preservation and environmental protection. This study examines successful river tourism models in various countries, identifying key strategies and best practices. Based on these insights, the study provides recommendations for Vietnam to develop its river tourism industry sustainably, balancing economic growth with cultural and environmental considerations.
Keywords: river tourism, sustainable development, international experience, recommendations for Vietnam.
[Tạp chí Công Thương - Các kết quả nghiên cứu khoa học và ứng dụng công nghệ, Số 6 tháng 2 năm 2025]
