Một số giải pháp nhằm thúc đẩy hoạt động cho vay đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ của các ngân hàng thương mại trên địa bàn Thành phố Hà Nội

TÓM TẮT:

DNNVV (doanh nghiệp nhỏ và vừa) ngày càng đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế quốc dân nói chung và kinh tế Hà Nội nói riêng. Vấn đề lớn nhất mà DNVVN gặp phải chính là sự thiếu hụt vốn. Để góp phần giải quyết khó khăn này, cần có các giải pháp thúc đẩy hoạt động cho vay đối tượng với DNVVN từ ngân hàng thương mại (NHTM) trên địa bàn Thành phố Hà Nội.

Từ khóa: Doanh nghiệp nhỏ và vừa, ngân hàng thương mại, tổng dư nợ cho vay, Thành phố Hà Nội.

I. Đặt vấn đề

Hà Nội là một trong hai thành phố tập trung nhiều NHTM và có số lượng các DNNVV chiếm tỷ trọng lớn so với tổng số các DN trên địa bàn. Thời gian qua, Thành phố đã có nhiều chủ trương tạo điều kiện để DNNVV phát triển. Theo kế hoạch của TP. Hà Nội giai đoạn 2016 - 2020, dự kiến tăng số DNNVV khoảng 9%-10%/năm; tạo thêm khoảng 1.000.000 chỗ làm việc mới; tỷ trọng kim ngạch xuất khẩu khu vực DNNVV chiếm 20% tổng kim ngạch xuất khẩu của Thành phố; đóng góp cho ngân sách nhà nước trên 30% mỗi năm và đến cuối năm 2020 sẽ có khoảng 700 DNNVV hoạt động trong lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ; đáp ứng cơ bản về mặt bằng sản xuất - kinh doanh cho DNNVV.

Tuy nhiên, vấn đề lớn nhất của DNNVV hiện nay là việc tiếp cận với nguồn vốn chính thức từ các tổ chức tín dụng. Rất nhiều doanh nghiệp vẫn phải sử dụng các kênh huy động vốn phi chính thức, với lãi suất cao, số lượng ít và không ổn định. Do đó, để đạt được mục tiêu đề ra của Thành phố, cần phải có giải pháp thúc đẩy hoạt động cho vay đối với DNNVV của các ngân hàng thương mại trên địa bàn.

II. Thực trạng cho vay DNVVN

1. Sự gia tăng về số lượng DNVVN trên địa bàn TP. Hà Nội

Số lượng DNNVV trên địa bàn thành phố Hà Nội qua các năm đều biến động theo chiều hướng tăng. Nếu tính đến ngày 31/12/2012, tổng số DNNVV đăng ký hoạt động trên địa bàn Hà Nội là 135.389 doanh nghiệp, thì chỉ sau 5 năm, số lượng các doanh nghiệp đăng ký mới đã tăng gấp 1,34 lần vào năm 2016, với số lượng doanh nghiệp hoạt động là 182.030 doanh nghiệp.

Trong tổng số các doanh nghiệp của Hà Nội, tổng số DNNVV chiếm khoảng 95% tổng số doanh nghiệp đăng ký thành lập, là khu vực doanh nghiệp có vai trò quan trọng trong tạo công ăn việc làm (chiếm hơn 50% lao động trong các doanh nghiệp), tăng thu nhập cho người lao động, huy động các nguồn lực xã hội cho đầu tư phát triển và đóng góp vào ngân sách nhà nước. Các DNNVV Hà Nội tập trung chủ yếu vào một số ngành, như: bán buôn, bán lẻ (4,5%), công nghiệp (15,7%), xây dựng (10%), hoạt động khoa học công nghệ (9,0%), hoạt động hành chính hỗ trợ (4,1%), thông tin truyền thông (3,1%)…

2. Thực trạng cho vay DNVVN của các NHTM trên địa bàn TP. Hà Nội

Nhu cầu vốn kinh doanh của các DNNVV là rất lớn, bao gồm cả vốn ngắn hạn, trung hạn và dài hạn. Các DNNVV có những hạn chế nhất định về trình độ công nghệ, trang thiết bị, máy móc. Bởi vậy, cần có vốn để đầu tư vào công nghệ mới, hiện đại để tạo ra được những sản phẩm có chất lượng, có sức cạnh tranh trên thị trường trong nước và nước ngoài. Nguồn vốn tự có của nhiều DNNVV chưa đáp ứng được nhu cầu, nên hầu hết các doanh nghiệp này phải tìm kiếm các nguồn vốn tín dụng. Hiện nay, chỉ có 36% DNNVV tiếp cận được với nguồn vốn ngân hàng (Báo cáo của VCCI 2014).

Trong các năm qua, tỷ lệ cho vay DNNVV so với tổng dư nợ tại các NHTM trên địa bàn đều tăng qua các năm.

Như vậy, cho vay DNNVV đã tăng mạnh qua các năm với tỷ lệ tăng trung bình là 42,34%. Tỷ trọng cho vay DNNVV của các NHTM cổ phần trên địa bàn Hà Nội là lớn nhất cho thấy mức độ quan tâm của các NHTM cổ phần đối với đối tượng khách hàng DNNVV. Để mở rộng cho vay DNNVV, các NHTM đã mở rộng hơn hình thức cho vay tín chấp, giảm tỷ lệ cho vay có tài sản đảm bảo. Do diễn biến kinh tế - xã hội của nước ta không ổn định, chịu ảnh hưởng sâu sắc của khủng hoảng kinh tế thế giới, nên để đảm bảo hoạt động kinh doanh của ngân hàng, các yêu cầu về tài sản đảm bảo cho khoản vay được chú trọng.

3. Đánh giá thực trạng hoạt động cho vay đối với DNNVV trên địa bàn Hà Nội

3.1. Những kết quả đạt được

+ Dư nợ cho vay đối với DNNVV trên địa bàn TP. Hà Nội liên tục tăng trưởng qua các năm từ năm 2012 - 2016, năm 2012 đạt 274.228 tỷ đồng và đến năm 2016 đạt 468.604 tỷ đồng, tăng 70,88% so với năm 2012. Đây là một kết quả tốt trong bối cảnh nền kinh tế nước ta chịu nhiều ảnh hưởng của sự bất ổn kinh tế thế giới, do khủng hoảng tài chính và khủng hoảng nợ ở châu Âu.

+ Chủ động hơn trong việc tiếp cận dự án của các DN để nắm bắt nhu cầu vay vốn, tìm dự án đầu tư và phương án SXKD có tính khả thi để chủ động thẩm định hồ sơ và cho vay vốn. NHTM đã có biện pháp theo dõi sát sao hơn hoạt động SXKD của DN để xác định thời gian cho vay và định kỳ hạn nợ phù hợp với chu kỳ SXKD của khách hàng, tạo điều kiện cho khách hàng sử dụng vốn vay có hiệu quả.

+ Những chuyển biến tích cực trong sự hiểu biết, khả năng tiếp cận nguồn vốn vay NH của các DNNVV tại Hà Nội. Nhiều NHTM, đặc biệt là NHTMCP đã thực hiện các hoạt động quảng cáo, tiếp thị các chương trình tín dụng, các gói hỗ trợ vốn đối với DNNVV, các sản phẩm dịch vụ tín dụng trên các phương tiện thông tin đại chúng; thông qua hoạt động tài trợ cho các hội nghị, hội thảo, khóa đào tạo... nơi tập trung nhiều DNNVV, nhằm giúp các khách hàng DNNVV có hiểu biết về hoạt động và mạnh dạn hơn trong việc tiếp cận vay vốn của các NHTM.

+ 100% NHTMCP có chính sách và chiến lược tập trung cho vay vào đối tượng là DNNVV. Các NHTMNN cũng đang hướng hoạt động cho vay DNNVV một cách rõ ràng hơn.

3.2. Những hạn chế

Mặc dù các NHTM đã thay đổi nhận thức và đang nỗ lực trong việc mở rộng cho vay đối với DNNVV, nhưng trong thời gian qua, hoạt động cho vay còn gặp không ít khó khăn. Nhiều doanh nghiệp khi đến với các NHTM đã không tiếp cận được vốn vay và ngược lại các ngân hàng đã không thể cho doanh nghiệp vay. Kết quả là, doanh nghiệp thiếu vốn phải đi vay ngoài với lãi suất cao, còn NH thì vẫn thừa vốn phải cho vay trên thị trường liên NH và điều chuyển nội bộ sang địa phương khác. Điều này thể hiện cụ thể là:

+ Thứ nhất, mặc dù dư nợ DNNVV có sự tăng trưởng mạnh, nhưng nhìn chung chưa tương xứng với qui mô phát triển về nguồn vốn, mạng lưới hoạt động của ngân hàng.

+ Thứ hai, sự bất hợp lý về cho vay DNNVV của khối NHTMNN so với các khối khác: Các NHTMNN có qui mô lớn nhất với huy động vốn chiếm khoảng 50% tổng huy động vốn toàn địa bàn, dư nợ chiếm trên 40% tổng dư nợ toàn địa bàn.

+ Thứ ba, cho vay trung dài hạn chiếm tỷ trọng nhỏ trong tổng dư nợ cho vay DNNVV trên địa bàn, dư nợ cho vay trung dài hạn chiếm tỷ trọng thấp, chỉ chiếm trên 20% so với tổng dư nợ.

III. Giải pháp thúc đẩy hoạt động cho vay dnvvn của các nhtm trên địa bàn TP. Hà Nội

Một là hoàn thiện cơ chế chính sách trong hoạt động cho vay đối với DNNVV của các NHTM

Chính sách trong hoạt động cho vay bao gồm các nguyên tắc, các điều kiện đối với hoạt động cho vay để thu hút khách hàng và đảm bảo an toàn cho ngân hàng. Chính sách hoạt động cho vay là cơ sở hướng dẫn cho các cán bộ tín dụng thực hiện nhiệm vụ của mình. Thông qua chính sách này, cán bộ ngân hàng có thể tư vấn cho khách hàng đến vay vốn và sử dụng vốn sao cho có hiệu quả nhất và hạn chế được rủi ro cho ngân hàng. Trong cơ chế chính sách này, các NHTM cần chú trọng đến chính sách khách hàng, chính sách lãi suất và chính sách bảo đảm tiền vay.

Hai là xây dựng mô hình chuyên môn hóa hoạt động cho vay theo quy mô, khu vực, ngành nghề hoạt động kinh doanh của DNNVV tại Hà Nội

Ngân hàng thương mại cần xây dựng bộ phận chuyên trách nghiên cứu về khách hàng, phân chia từng nhóm khách hàng để từ đó có chính sách và bố trí cán bộ có năng lực sở trường phù hợp; đổi mới cải tiến quy trình, thủ tục cung cấp các sản phẩm dịch vụ đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu khách hàng. Việc chuyên môn hóa sẽ giúp NH hiểu khách hàng, có kinh nghiệm trong thẩm định ngành nghề kinh doanh, khai thác triệt để tiềm năng của khách hàng, giảm chi phí quản lý món vay, giảm thiểu rủi ro tín dụng. NHTM tăng cường mở rộng hoạt động marketing, chủ động tiếp thị, tư vấn, lựa chọn khách hàng, tạo lập hình ảnh vững chắc của NH với khách hàng; có những chính sách, chương trình quảng cáo, marketing đến từng đối tượng khách hàng cho các loại sản phẩm, thông báo cơ chế chính sách cho vay rõ ràng, công khai.

Ba là các NHTM cần tiếp tục đa dạng hóa các hình thức cho vay, nâng cao tỷ trọng cho vay trung dài hạn đối với DNNVV

Trong chiến lược phát triển hoạt động cho vay với DNNVV, các NHTM xây dựng cho mình những chiến lược kinh doanh rõ ràng đối với DNNVV và chiến lược này được phổ biến đến tất cả các nhân viên của ngân hàng. Khi đã có chiến lược rõ ràng thì ban lãnh đạo cần phải đưa ra kế hoạch hành động cụ thể nhằm chiếm lĩnh thị trường, phân phối các dịch vụ sản phẩm mà bước đi đầu tiên là phân đoạn thị trường.

Bốn là nâng cao hiệu quả và vai trò của Quỹ bảo lãnh tín dụng DNNVV

Thủ tướng Chính phủ đã ban hành qui chế thành lập, tổ chức và hoạt động tín dụng đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ kèm theo Quyết định số 193/2001/QĐ-TTg, theo qui chế này vốn hoạt động của quỹ được hình thành từ vốn góp của các TCTD, ngân sách địa phương, các doanh nghiệp và hiệp hội ngành nghề. Để nâng cao hiệu quả hoạt động của Quỹ bảo lãnh tín dụng dành cho các DNNVV, Chính phủ cần tiếp tục điều chỉnh sửa đổi Quy chế bảo lãnh tín dụng cho phù hợp để đóng góp cho dự án đẩy mạnh tín dụng tạo thuận lợi đối với DNNVV.

TÀI LIỆU THAM KHẢO:

1. TS. Nguyễn Minh Kiều, Nghiệp vụ ngân hàng thương mại, Nhà xuất bản Thống kê, Hà Nội, 2009.

2. PGS.TS. Nguyễn Văn Tiến, Giáo trình ngân hàng thương mại, Nhà xuất bản Thống kê, Hà Nội, 2009.

3. Ngân hàng Nhà nước Chi nhánh Thành phố Hà Nội, Báo cáo cho vay DNNVV của các tổ chức tín dụng trên địa bàn Hà Nội, 2012 - 2016.

4. Ngân hàng Nhà nước Chi nhánh Thành phố Hà Nội, Báo cáo hoạt động ngân hàng trên địa bàn Hà Nội, 2012 - 2016.

5. Sở Kế hoạch đầu tư Hà Nội, Báo cáo tình hình phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa, 2012 - 2016.

6. Viện Phát triển doanh nghiệp, VCCI, Báo cáo động thái doanh nghiệp Việt Nam 2014, 2015.

SOLUTIONS TO PROMOTE LENDING ACTIVITIES FOR SMES

OF COMMERCIAL BANKS OPERATING IN HANOI CITY

Master. PHAM XUAN PHU

Faculty of Fundamental Economics,

University of Economic and Technical Industries

ABSTRACT:

Small and medium-sized enterprises (SMEs) play an increasingly important role in the economic growth of Vietnam in general and in the economic development of Hanoi city in particular. The most overwhelming challenge that hinders the growth of these enterprises is a shortage of capital. This study is to propose some feasible solutions to promote lending activities for SMEs of commercial banks operating in Hanoi city.

Keywords: Small and medium-sized enterprises (SMEs), commercial banks, total loand outstanding balance, Hanoi city.