Những ngày đầu tháng 9 chúng tôi có mặt tại công trường xây dựng Nhà máy Lọc dầu Dung Quất, không khí làm việc của gần 13.000 công nhân, lao động Việt Nam và nước ngoài đang diễn ra sôi nổi. Chính trong dịp ngày Lễ Quốc khánh 2/9, nhà thầu Cienco 1 đã đổ khối bê tông khổng lồ 2.800m3 kết nối tất cả các trục đỡ ống sản phẩm của cầu dẫn chính dài 860m. Các nhà thầu trong và ngoài nước vừa lắp đặt hoàn thành tháp chưng cất chính tại phân xưởng chế biến công nghệ. Trên 400 ha của công trường bụi còn mù mịt bởi hàng ngàn xe tải, xe ủi, xe chở hàng vẫn ầm ầm chuyển động. Các hạng mục quan trọng của Nhà máy đã hoàn thành phân nửa, 71.000 tấn vật tư thiết bị siêu trường, siêu trọng và những thiết bị có thời gian đặt hàng lâu dài đã về đến công trường, đạt yêu cầu về chất lượng để đến cuối năm đưa vào lắp đặt.
Trong không khí lao động khẩn trương đó, một yêu cầu đặt ra cho Ban Quản lý Nhà máy Lọc dầu và các chủ thầu là đảm bảo an toàn lao động và sức khỏe của người lao động trực tiếp làm việc tại công trường, bởi vì ở Khu kinh tế Dung Quất có 20.000 lao động thì Nhà máy Lọc dầu chiếm tới 60%. Hiện nay, hàng ngàn công nhân lao động trên công trường đều trang bị mũ, khẩu trang, quần áo bảo hộ lao động. Ở khu vực ngã ba Nhà máy, một trong những điểm nóng về bụi vượt hơn 6 lần tiêu chuẩn cho phép, các nhà thầu đã thuê tưới nước thường xuyên từ 7 giờ sáng đến 17 giờ chiều hàng ngày. Đất đá xây dựng và chất thải rắn được dồn lại để xử lý mà không đổ xuống biển. Vì vậy, khi đến tham quan khu vực gần bờ biển, chúng tôi vẫn thấy được độ trong xanh của nước biển và nhìn rõ những hòn đá nằm dưới lòng nước ven bờ. Vụ giàn giáo bị hỏng làm chết một công nhân là bài học quý giá cho những người thợ xây dựng ở Nhà máy Lọc dầu Dung Quất. Việc ăn, uống, vui chơi của người lao động được chăm lo đầy đủ, mặc dù ở khu Dung Quất còn thiếu thốn cơ sở vật chất. Ở Khu đô thị mới Vạn Tường, 4 khu nhà 5 tầng, hơn 200 khối biệt thự, có đầy đủ tiện nghi sinh hoạt, vui chơi, giải trí đang được xây dựng trên 50 ha đất, với số vốn gần 150 tỷ đồng, để đến năm 2008, đón gần 1.200 cán bộ, kỹ sư, công nhân của Nhà máy Lọc dầu đến đây lập nghiệp.
Để bảo vệ sức khỏe người lao động cũng như bảo vệ sức khỏe cho cộng đồng, điều đáng nói hơn là Nhà máy Lọc dầu Dung Quất khi đi vào sản xuất sẽ tạo nên môi trường sản xuất sạch. Dẫn chúng tôi đi thăm công trường, ông Đinh Văn Ngọc, Phó trưởng Ban Quản lý Dự án Nhà máy Lọc dầu Dung Quất cho biết: Ngay trong quá trình thiết kế, Nhà máy đã có 14 phân xưởng công nghệ, 8 phân xưởng phụ trợ (nhiều gấp đôi so với các nhà máy lọc dầu trên thế giới). Việc làm này không chỉ nhằm tận dụng và biến những phụ liệu sau khi lọc dầu thành những sản phẩm có ích, mà tạo điều kiện để xử lý nước thải, khí thải, bụi và các nguồn thải để giữ cho môi trường trong sạch, khỏi ảnh hưởng đến sức khỏe công nhân trực tiếp sản xuất và sức khỏe cộng đồng. Phân xưởng thu hồi khí lưu huỳnh là một ví dụ. Trong quá trình lọc dầu, chế biến dầu, nhiều loại khí độc SO2, SO3, H2 S, được thải ra, chính phân xưởng thu hồi lưu huỳnh với công nghệ tiên tiến, khi xử lý dầu Bạch Hổ (nguyên liệu của Nhà máy) sẽ thu được 7 tấn lưu huỳnh nguyên tố một ngày. Nếu dùng dầu hỗn hợp mua ở thị trường làm nguyên liệu cho Nhà máy Lọc dầu thì mỗi ngày thu hồi được 70 tấn lưu huỳnh. Một khối lượng lưu huỳnh lớn như vậy nếu không được thu hồi mà thải ra môi trường sẽ gây độc hại cho nhà sản xuất và cho cộng đồng. Sự đốt cháy dầu và than trong công nghiệp giải phóng ra một lượng lớn SO2, sẽ phản ứng với hơi nước và oxy có trong khí quyển để tạo ra H2 SO4. Đây là nguyên nhân của các trận mưa axit và làm giảm độ pH của đất, cũng như các khu vực chứa nước ngọt, tạo ra những tổn thất đáng kể cho môi trường tự nhiên. Phân xưởng xử lý nước thải theo thiết kế tất cả nước nhiễm dầu, nước thải do các phân xưởng chế biến thải ra, thậm chí cả nước thải sinh hoạt cũng được gom lại đưa vào phân xưởng xử lý nước thải bằng công nghệ cao qua 3 giai đoạn mà cuối cùng là giai đoạn sinh học để đạt tiêu chuẩn xả ra biển. Trong quá trình xử lý nước thải, có những chất đạt tiêu chuẩn cao hơn sự mong đợi của các cơ quan quản lý môi trường trong nước, thậm chí có thể sánh ngang với tiêu chuẩn của Nhật và các nước tiên tiến khác. Đó là hàm lượng phenon đạt tiêu chuẩn 0,05 mmg/lit, hoặc thủy ngân đạt 0,005mmg/lit, không gây tác hại cho môi trường và sức khỏe con người.
Sản phẩm của Nhà máy Lọc dầu Dung Quất là những sản phẩm thân thiện với môi trường. Năm 2009, khi Nhà máy chính thức đi vào hoạt động sẽ cung cấp cho cả nước 6,5 triệu lít xăng, dầu và nhiều sản phẩm khác. Trong đó dầu diesel có hàm lượng lưu huỳnh thấp dưới 500mg/kg (DO 0,05%S). Hàm lượng lưu huỳnh là một trong những tiêu chuẩn để đánh giá chất lượng của dầu diesel và cũng là loại khí thải gây ô nhiễm môi trường… Hiện nay, ở nước ta đang cho phép lưu hành hai loại dầu diesel có hàm lượng lưu huỳnh là 500mg/kg (DO 0,5%S) và 2500mg/kg (DO 0,025% S). Với công nghệ tiên tiến, Nhà máy Lọc dầu Dung Quất sẽ cho ra đời 3 loại xăng 90, 92, 95 có chất lượng cao, ít khói thải độc hại. Nhưng điều đáng lưu ý là, xăng ở Nhà máy Lọc dầu Dung Quất hàm lượng benzen chỉ dưới 2%, trong khi ở nước ta trước đây cho phép lưu hành xăng có hàm lượng benzen 5% và từ năm 2007 là 2,5%, tương đương với tiêu chuẩn Euro 2. Chúng ta đều biết rằng, nếu hàm lượng benzen quá nhiều sẽ là tác nhân gây bệnh ung thư cho con người.
Rõ ràng là Nhà máy Lọc dầu Dung Quất đang xây dựng có đầy đủ điều kiện để sản xuất trong môi trường sạch, để bảo vệ sức khỏe cho người sản xuất trực tiếp cũng như sức khỏe của cộng đồng. Hiện nay, trong số hàng trăm kỹ sư, kỹ thuật viên đang được đào tạo chuẩn bị cho giai đoạn Nhà máy vận hành, có gần 70 người được đào tạo chuyên sâu vì sức khỏe, môi trường (có nhiều người được đưa ra nước ngoài đào tạo). Có người đào tạo xong đã được đưa về công trường giám sát việc xây dựng Nhà máy.
