Thí điểm Khu Thương mại tự do tại Đà Nẵng tạo động lực thu hút đầu tư, phát triển ngành dịch vụ chất lượng cao

Đà Nẵng đặt mục tiêu hoàn thiện mô hình Khu Thương mại tự do

Trao đổi tại Hội nghị giao ban xúc tiến thương mại với hệ thống Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài tháng 10/2024 với chủ đề “Trao đổi về đề án thành lập khu thương mại tự do Đà Nẵng. Vai trò của cơ quan Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài”, đại diện Sở Công Thương TP. Đà Nẵng cho biết, Khu thương mại tự do là mô hình khá phổ biến trên thế giới, được nhiều quốc gia thực hiện và đã thành công trong việc khai thác lợi thế từ cảng biển, sân bay quốc tế và biên giới quốc gia nhằm thu hút đầu tư, thúc đẩy phát triển thương mại, dịch vụ.

Tuy nhiên, tại Việt Nam, đây là mô hình hoàn toàn mới và chưa từng có tiền lệ. Đề án thành lập Khu Thương mại tự do tại Đà Nẵng đã đề ra một số mục tiêu (i) thể hiện tinh thần đổi mới, sáng tạo, khát vọng vươn lên, khai thác tối đa các tiềm năng, lợi thế của TP. Đà Nẵng, nâng cao vị thế quốc gia trong khu vực và quốc tế; (ii) tập trung cụ thể hóa một số nội dung tại Điều 13 Nghị quyết 136 về tổ chức chính quyền đô thị và thí điểm một số chính sách đặc thù phát triển TP. Đà Nẵng, đảm bảo thực hiện đúng trình tự, thủ tục theo quy định, đồng thời cũng đảm bảo tính khoa học, khả thi trong việc xây dựng lộ trình hình thành phát triển Khu Thương mại tự do gắn với huy động và sử dụng các nguồn lực; (iii) bám sát các quy định của pháp luật hiện hành để triển khai các cơ chế, chính sách, đồng thời nghiên cứu, đề xuất, kiến nghị những chính sách mang tính chiến lược, đột phá trong hình thành và phát triển Khu Thương mại tự do nhằm đảm bảo Khu Thương mại tự do thực sự trở thành địa bàn thực sự hấp dẫn đầu tư đưa Đà Nẵng trở thành cực tăng trưởng của vùng cũng như cả nước.

Đà Nẵng có nhiều lợi thế thành lập khu thương mại tự do như vị trí chiến lược; về điều kiện tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên; về điều kiện kinh tế - xã hội; nguồn nhân lực… Song thách thức là diện tích đất hạn chế, hệ sinh thái và môi trường tự nhiên là tài sản quý của Đà Nẵng, cần phải đảm bảo sự cân bằng giữa khai thác và bảo tồn hệ sinh thái. Khu thương mại tự do Đà Nẵng có thể đối mặt với nhiều cạnh tranh do tính tương đồng trong các điều kiện phát triển (vị trí địa lý, tiềm năng du lịch…) từ các thành phố trực thuộc Trung ương, các đặc khu kinh tế trong nước và khu vực Đông Nam Á.

Bên cạnh đó, doanh nghiệp phần lớn quy mô nhỏ và siêu nhỏ, chiếm đến 99%, dòng vốn FDI còn khiêm tốn chiếm khoảng 0,5% cả nước. Cơ chế ưu đãi cho khu thương mại tự do Đà Nẵng theo Nghị quyết 136 còn thiếu cạnh tranh với các đối chuẩn quốc tế, nhất là các cơ chế ưu đãi theo ngành, lĩnh vực thu hút.

Mặc dù vậy, Đà Nẵng vẫn đặt mục tiêu hoàn thiện mô hình Khu thương mại tự do Đà Nẵng trở thành địa bàn có thể chế ưu việt theo thông lệ quốc tế, có sức hấp dẫn cao đối với các nhà đầu tư hàng đầu trong một số lĩnh vực ưu tiên, có lợi thế.

Mô hình "kiềng 3 chân": khu thương mại tự do, cảng và sân bay trung chuyển, hành lang kinh tế 

Dẫn chứng một số mô hình khu thương mại tự do trên thế giới theo mô hình “kiềng 3 chân”, lấy đòn bẩy logistics trong phát triển kinh tế, đó là: khu thương mại tự do, cảng và sân bay trung chuyển, hành lang kinh tế, ông Nguyễn Duy Minh - Phó Chủ tịch Hiệp hội Dịch vụ Logistics Việt Nam (VLA) cho biết, như Hồng Kông là khu thương mại tự do khổng lồ, toàn lãnh thổ họ là khu thương mại tự do, là cửa ngõ kết nối thế giới với Trung Quốc thônng qua cánh cửa Hồng Kông.

Hay các khu thươnng mại tự do của Panama gồm khoảng 20 khu, dày đặc hai bên kênh đào Panama, kết nối thương mại với Bắc Mỹ, tạo hành lang thương mại rộng khắp châu Mỹ, kết nối cả nội vùng Nam Mỹ và thế giới. Hệ thống cảng trung chuyển cũng dày đặc… là cơ hội phát triển khu thương mại tự do.

Mô hình Dubai - khu thương mại Jabel Ali có thế mạnh kết nối với thế giới về hàng không. Giờ đây, khu thương mại Jabel Ali còn mạnh về kết nối đường biển.

Tại Việt Nam, khu thương mại tự do thí điểm tại Đà Nẵng sẽ là công cụ tạo lợi thế thúc đẩy thu hút đầu tư vào Đà Nẵng. Cảng Liên Chiểu và sân bay Đà Nẵng vẫn khai thác thấp, chưa được định vị là sân bay trung chuyển. Mới có hành lang kinh tế Đông Tây nối giữa Myanmar và Đà Nẵng.

Dưới góc độ Thương vụ, Tham tán thương mại Thương vụ Việt Nam tại Indonesia Phạm Thế Cường cho rằng, thành phố Đà Nẵng nên có cơ chế ưu đãi, chuẩn bị nguồn nhân lực chất lượng trong việc phát triển khu thương mại tự do. Đồng thời, việc phát triển Khu thương mại tự do Đà Nẵng cần có sự liên kết vùng, giữa các địa phương khác của Việt Nam, đặc biệt gắn kết với các đối tác nước ngoài.

Ông Phạm Thế Cường cũng dẫn một mô hình có thể học hỏi trong khu vực ASEAN, khi Indonesia phối hợp chặt chẽ với Singapore để phát triển Khu thương mại tự do Batam. Hai quốc gia này đã thiết lập nhóm công tác chuyên trách nhằm nhanh chóng giải quyết các vướng mắc, cập nhật thông tin định hướng chính sách đầu tư, dự án kêu gọi đầu tư đối với khu thương mại tự do.

Ban quản lý Khu thương mại tự do Batam cũng thành lập văn phòng đại diện tại Singapore để xúc tiến đầu tư vào khu. Văn phòng này không chỉ xúc tiến kêu gọi đầu tư đối với nhà đầu tư Singapore mà còn nhiều nhà đầu tư nước ngoài có công ty tại quốc gia này.

Để phát triển thành công Khu thương mại tự do Đà Nẵng và từ kinh nghiệm của Indonesia, đại diện Thương vụ Việt Nam tại Indonesia cho rằng, Đà Nẵng cần phải chọn ngành, lĩnh vực kinh tế quy hoạch tại khu thương mại tự do phù hợp với thế mạnh của địa phương, có thể bổ sung thêm lĩnh vực y tế để gắn với du lịch chữa bệnh, tận dụng khai thác nguồn nhân lực y tế có chất lượng của địa phương.

Đối với lĩnh vực thương mại, cần có sự gắn kết thương mại - trung tâm sản xuất - dịch vụ logistics để đảm bảo phát triển bền vững thương mại. Các lĩnh vực kinh tế xanh cũng cần được cân nhắc xem xét quy hoạch để tạo lợi thế cạnh tranh so với các khu thương mại tự do quốc tế khác.

Tham tán Phạm Thế Cường cũng cho rằng, Đà Nẵng phải có cơ chế ưu đãi đầu tư hấp dẫn, khác biệt. Đối với Indonesia, quốc gia này luôn có các cơ chế vượt khung quy định dành cho các nhà đầu tư, các quy chế này không theo chuẩn mực cụ thể, căn cứ vào thỏa thuận trực tiếp của Chính phủ với nhà đầu tư.

Khu Thương mại tự do - Bước tiến mở ra cơ hội cho Đà Nẵng

Để hỗ trợ quá trình triển khai Khu thương mại tự do tại Đà Nẵng, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết số 136/2024/QH15 ngày 26/6/2024, cho phép thí điểm áp dụng một số cơ chế đặc thù nhằm thúc đẩy sự phát triển của thành phố, trong đó bao gồm các ưu đãi về thuế, phí và đất đai cho các doanh nghiệp đầu tư vào khu thương mại tự do.

Dự kiến trong tháng 12/2024, UBND thành phố Đà Nẵng hoàn thành việc xây dựng Đề án, hồ sơ thành lập Khu thương mại tự do Đà Nẵng, gửi Bộ Kế hoạch và Đầu tư thẩm định để trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định thành lập.

“Đây là bước tiến quan trọng mở ra cơ hội để TP. Đà Nẵng trở thành điểm thu hút đầu tư lớn, phát triển các ngành dịch vụ chất lượng cao, qua đó tạo nền tảng nhân rộng mô hình phát triển thương mại tự do thành công trên cả nước,” ông Bùi Quang Hưng - Phó Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại đánh giá.

Theo Dự thảo sơ bộ, lộ trình thực hiện Đề án Khu thương mại tự do Đà Nẵng bao gồm 4 giai đoạn. Giai đoạn 2024 - 2025, TP Đà Nẵng sẽ hoàn thiện trình thủ tướng chính phủ phê duyệt Đề án thành lập khu thương mại tự do Đà Nẵng, UBND thành phố triển khai công tác quy hoạch, xây dựng các phương án thu hồi đất và tái định cư (đo đạc, kiểm đếm, lập dự án tái định cư...)

Giai đoạn 2025 - 2026, thành phố thực hiện các thủ tục về quy hoạch, trình chấp thuận chủ trương đầu tư xây dựng và phát triển khu thương mại tự do cho các phân khu chức năng; triển khai công tác kêu gọi và lựa chọn nhà đầu tư.

Giai đoạn 2026 - 2029, thành phố thực hiện công tác quy hoạch chi tiết; nghiên cứu đề xuất cơ chế thành lập tổ chức bộ máy quản lý khu thương mại tự do Đà Nẵng; thu hút các nhà đầu tư chiến lược triển khai đầu tư một số công trình hạ tầng trọng điểm, các công năng chính theo phương án quy hoạch được duyệt để sớm đưa vào hoạt động; thu hút đầu tư theo danh mục ngành nghề kinh doanh.

Giai đoạn sau 2030, thành phố đưa vào hoạt động và tiếp tục hoàn thiện vận hành có hiệu quả khu thương mại tự do; tiếp tục nghiên cứu hoàn thiện, sửa đổi bổ sung các quy định pháp luật hiện hành có liên quan.

Ông Bùi Bá Nghiêm, Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công Thương cho biết, sau khi Quốc hội cho phép, TP. Đà Nẵng cần triển khai, nghiên cứu và xác định rõ các địa giới cụ thể Khu Thương mại tự do, phân khu chức năng để quy hoạch cũng như kêu gọi, thu hút đầu tư hiệu quả.

Bên cạnh đó, việc Đà Nẵng được Quốc hội cho thí điểm Khu Thương mại tự do vừa là lợi thế so với các địa phương khác, song đây cũng là mô hình có tính cạnh tranh, bởi khi mô hình Khu Thương mại tự do trở nên phổ biến trên cả nước trong thời gian tới, Đà Nẵng cần khẩn trương nắm bắt các cơ hội này và huy động các nguồn lực, tìm kiếm các nhà đầu tư có đủ năng lực để triển khai dự án này, nhằm hiện thực hóa Khu Thương mại tự do sớm nhất sau khi Thủ tướng Chính phủ ban hành quyết định thành lập.

“Cục Xuất nhập khẩu cùng các đơn vị có liên quan thuộc Bộ Công Thương sẽ tích cực phối hợp chặt chẽ với TP. Đà Nẵng, cũng như các Bộ, ngành, các đơn vị có liên quan trong các hoạt động để thúc đẩy đưa Khu Thương mại tự do đi vào hoạt động hiệu quả.” - Đại diện Cục Xuất nhập khẩu nhấn mạnh.