Hàng hóa Việt Nam tiếp tục bị điều tra chống lẩn tránh phòng vệ thương mại tại Hoa Kỳ
Hoa Kỳ là thị trường xuất nhập khẩu lớn nhất thế giới, đồng thời cũng là một trong những thành viên WTO tích cực sử dụng các công cụ phòng vệ thương mại nhất để bảo vệ ngành sản xuất trong nước trước áp lực cạnh tranh của hàng nhập khẩu.
Trao đổi tại Tọa đàm “Rủi ro và giải pháp hạn chế bị điều tra, áp dụng biện pháp chống lẩn tránh với hàng Việt Nam xuất khẩu sang Hoa Kỳ” do Tạp chí Công Thương tổ chức mới đây, ông Chu Thắng Trung, Phó Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại - Bộ Công Thương cho biết: Hoa Kỳ là một trong số những quốc gia trên thế giới sử dụng một cách rất chủ động và tích cực các công cụ phòng vệ thương mại để bảo vệ sản xuất trong nước. Đây là một trong số những quốc gia có số lượng các vụ việc điều tra và áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại hàng đầu trên thế giới.
Riêng đối với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam thì Hoa Kỳ cũng là một trong những quốc gia tiến hành điều tra và áp dụng nhiều nhất các biện pháp phòng vệ thương mại đối với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam. Tính đến thời điểm hiện tại là 51 vụ việc và số lượng này chiếm khoảng độ 1/4 số vụ việc điều tra phòng vệ thương mại của nước ngoài đối với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam.
Ông Trung thông tin, nếu như trước đây các vụ việc điều tra và áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại của Hoa Kỳ chủ yếu tập trung vào hoạt động điều tra chống bán phá giá như các vụ việc liên quan đến cá tra, cá basa hoặc tôm từ những năm 2003, 2004 thì trong giai đoạn gần đây, ngoài việc sử dụng các công cụ điều tra bán phá giá Hoa Kỳ sử dụng những công cụ điều tra mới trong đó có hoạt động điều tra chống lẩn tránh các biện pháp phòng vệ thương mại.
Số lượng vụ việc điều tra chống lẩn tránh đối với hàng xuất khẩu của Việt Nam cũng gia tăng tương đối rất nhanh. Đến thời điểm hiện tại, trong số 51 vụ việc phòng vệ thương mại của Hoa Kỳ nhắm vào hàng hóa Việt Nam thì có đến 22 vụ việc là điều tra chống lẩn tránh.
“Chống lẩn tránh thực tế là một hoạt động điều tra của Bộ Thương mại Hoa Kỳ tiến hành bằng các thủ tục điều tra theo quy định của pháp luật Hoa Kỳ cho phép mở rộng biện pháp phòng vệ thương mại mà Hoa Kỳ đã áp dụng với một nước thứ ba sang áp dụng với Việt Nam nếu như đáp ứng những điều kiện cần thiết”, ông Trung chia sẻ.
Trên thực tế, Hoa Kỳ đã tiến hành những vụ việc điều tra chống lẩn tránh đối với hàng hóa xuất khẩu Việt Nam từ cách đây 3 - 4 năm với vụ việc đầu tiên liên quan đến các sản phẩm thép chống ăn mòn và thép cán nguội, sau đó Hoa Kỳ sử dụng công cụ này tương đối thường xuyên hơn.
Đáng chú ý, điều tranh chống lẩn tránh do Hoa Kỳ tiến hành không chỉ liên quan những vấn đề về hoạt động của một doanh nghiệp cụ thể nào đó có gian lận xuất xứ hoặc là có những hành vi gian lận trong thương mại để tránh việc bị áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại ban đầu hay không. Ở đây cuộc điều tra của Bộ Thương mại Hoa Kỳ còn có tính chất rộng hơn, không chỉ điều tra những hành vi gian lận mà còn điều tra xem hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam có hàm lượng giá trị gia tăng tạo ra tại Việt Nam lớn hay không.
Có thể hàng hóa xuất khẩu của chúng ta vẫn đáp ứng các quy tắc về xuất xứ nhưng theo các quy định của Hoa Kỳ thì chưa có hàm lượng giá trị gia tăng đáng kể và như vậy Hoa Kỳ cho rằng hàng hóa đó có thể là đối tượng bị áp dụng các biện pháp chống lẩn tránh mà thực tế là các biện pháp mở rộng của biện pháp phòng vệ thương mại, biện pháp chống phá giá mà Hoa Kỳ đã áp dụng với các nước khác.
Năm 2021, Hoa Kỳ còn sửa đổi các quy định pháp luật của Hoa Kỳ về điều tra chống lẩn tránh và áp dụng các biện pháp chống lẩn tránh để làm sao các thủ tục, các điều kiện quy định chặt chẽ hơn và tạo cho cơ quan có thẩm quyền ở đây là Bộ Thương mại Hoa Kỳ quyền hạn phù hợp hơn tiến hành các hoạt động điều tra. Hiện giờ Hoa Kỳ đang áp dụng những quy định mới này để tiếp tục tiến hành điều tra các vụ việc mới. Trong năm 2022 hàng hóa của Việt Nam tiếp tục là đối tượng của rất nhiều các cuộc điều tra chống lẩn tránh từ Hoa Kỳ.
Bà Trần Thị Thu Hương - Giám đốc Trung tâm xác nhận chứng từ thương mại, VCCI cho rằng, những biện pháp điều tra chống lẩn tránh gia tăng đồng hành cùng với việc kim ngạch xuất khẩu của hàng hóa Việt Nam sang Hoa Kỳ gia tăng trong thời gian qua.
Sau khi dịch bệnh được kiểm soát, chính quyền Hoa Kỳ quan tâm thực hiện các biện pháp nhằm hạn chế nhập khẩu hàng hóa và kiểm soát lạm phát. Một trong những biện pháp họ đưa ra là phòng vệ thương mại, bao gồm cả chống bán phá giá và chống lẩn tránh các biện pháp phòng vệ thương mại.
"Những thay đổi về quy định của Hoa Kỳ cho thấy phạm vi những sản phẩm có nguy cơ bị áp thuế hoặc điều tra chống lẩn tránh mở rộng hơn trước đây rất nhiều", bà Hương thông tin.
Chia sẻ thêm về các biện pháp phòng vệ thương mại của Hoa Kỳ đối với hàng hóa Việt Nam, ông Đỗ Ngọc Hưng, Tham tán thương mại, Thương vụ Việt Nam tại Hoa Kỳ cho biết: Hoa Kỳ cũng là một trong những thành viên của WTO áp dụng tích cực điều tra áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại để đảm bảo cạnh tranh công bằng giữa hàng hóa nhập khẩu và hàng hóa sản xuất trong nước. Công cụ này Hoa Kỳ áp dụng không chỉ với Việt Nam mà với tất cả các nước có tốc độ gia tăng hàng hóa xuất khẩu sang Hoa Kỳ như Malaysia, Thái Lan. Trong năm 2022 số lượng các vụ việc chống lẩn tránh thuế chống bán phá giá, chống trợ cấp tăng cao, một trong những lý do là hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam vào thị trường này có cường độ cũng như tỷ trọng, giá trị tuyệt đối gia tăng rất nhanh.
Bên cạnh đó, các quy định mới của Hoa Kỳ từ cuối năm 2021, đặc biệt là những quy định về các bước điều tra cũng như phạm vi nội hàm liên quan đã được mở rộng tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các cơ quan của Hoa Kỳ trong quá trình khởi xướng điều tra cũng như là xác định mức độ của các mặt hàng gia tăng xuất khẩu sang Hoa Kỳ, trong đó có mặt hàng từ Việt Nam.
Làm gì để hạn chế bị điều tra, áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại, chống lẩn tránh?
Từ kinh nghiệm của ngành hàng vướng vào nhiều vụ việc bị kiện phòng vệ thương mại tại Hoa Kỳ, ông Đinh Quốc Thái - Tổng Thư ký Hiệp hội Thép Việt Nam cho biết, do ngành thép đã phải ứng phó với các vụ kiện phòng vệ thương mại từ năm 2004 đến nay với tổng cộng 68 vụ việc nên nhận thức đối với phòng vệ thương mại nói chung và điều tra chống lẩn tránh nói riêng của các doanh nghiệp thép tương đối tốt và hầu như các doanh nghiệp thép đều quyết tâm ứng phó đến cùng để có thể bảo vệ quyền lợi và lợi ích chính đáng của mình tại thị trường xuất khẩu, đặc biệt ở thị trường Hoa Kỳ.
Tuy nhiên, ông Thái cho rằng, khi ứng phó với những vụ việc như thế này thì đòi hỏi cần phải huy động một lực lượng nguồn lực khá lớn, từ sự hỗ trợ của cơ quan quản lý nhà nước trong từng lĩnh vực, thuê luật sư hay huy động bộ máy của các doanh nghiệp để có một nguồn lực rất lớn mới có thể đảm bảo đáp ứng một cách đầy đủ, đúng và đảm bảo thời gian theo yêu cầu của cơ quan điều tra Hoa Kỳ. Chỉ cần chậm trễ thì kết quả điều tra sẽ gây bất lợi cho kết quả của các doanh nghiệp và khi đó thị trường Hoa Kỳ sẽ rất khó khăn.
Theo ông Đỗ Ngọc Hưng, để hạn chế rủi ro bị áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại tại Hoa Kỳ, các doanh nghiệp Việt Nam cần phải tăng cường tìm hiểu pháp luật về các quy định về phòng vệ thương mại. Đặc biệt các chương trình hội thảo, các hoạt động trao đổi thông tin do cơ quan đầu mối là Cục phòng vệ thương mại tổ chức trong suốt thời gian vừa qua rất hiệu quả, cung cấp thông tin kịp thời sâu rộng cho các doanh nghiệp.
Mặt khác, trong quá trình sản xuất và xuất khẩu, doanh nghiệp cần chú trọng tạo được các giá trị gia tăng giá trị thặng dư trên sản phẩm xuất khẩu, qua đó góp phần tăng giá trị xuất khẩu tuyệt đối cũng như mang lại các lợi ích cho các doanh nghiệp sản xuất trong nước; đồng thời cũng hạn chế các vụ việc về phòng vệ thương mại mà các cơ quan liên quan của các nước, trong đó có Hoa Kỳ hiện nay đang áp dụng hay đang tiến hành điều tra.
Ông Chu Thắng Trung lưu ý, hệ thống quản lý xuất nhập khẩu của Hoa Kỳ dựa trên nguyên tắc quản lý hậu kiểm. Với nguyên tắc này, trong một vụ việc điều tra chống lẩn tránh của Hoa Kỳ thì sau khi Hoa Kỳ đưa ra kết luận có hành vi lẩn tránh họ đều cho phép các doanh nghiệp được tham gia cơ chế chứng nhận, tức là doanh nghiệp bao gồm những nhà nhập khẩu cũng như doanh nghiệp sản xuất ở nước xuất khẩu sẽ được chứng nhận hàng hóa xuất khẩu vào Hoa Kỳ không sử dụng các bộ phận nguyên liệu,… hoặc không xuất xứ từ nước bị áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại, do đó hàng hóa nhập khẩu vào Hoa Kỳ không phải là đối tượng của biện pháp chống lẩn tránh. Kèm theo giấy chứng nhận đấy thì cơ quan có thẩm quyền Hoa Kỳ sẽ yêu cầu doanh nghiệp phải lưu giữ trong vòng 3 - 5 năm toàn bộ các hồ sơ sổ sách để chứng minh rằng khẳng định của doanh nghiệp đối với tất cả các lô hàng nhập khẩu vào Hoa Kỳ là chính xác.
Tuy nhiên, ông Trung cho biết, cơ chế này Hoa Kỳ chỉ áp dụng đối với những doanh nghiệp mà họ coi là hợp tác. Do vậy, doanh nghiệp bị điều tra cần hợp tác tích cực với cơ quan điều tra, cung cấp thông tin đầy đủ, nhất quán và đúng thời hạn theo yêu cầu. Đồng thời doanh nghiệp cần có sự chủ động, tích cực và khắc phục tâm lý e ngại khi vướng phải các vụ việc điều tra, cũng như nâng cao năng lực, hệ thống quản trị của doanh nghiệp góp phần hạn chế những rủi ro bị điều tra áp dụng biện pháp chống lẩn tránh.
Hiện nay, Bộ Công Thương có những hoạt động cảnh báo sớm để dự báo trước cho doanh nghiệp những mặt hàng có thể gặp rủi ro bị tiến hành điều tra chống lẩn tránh. Như vậy các doanh nghiệp cũng có một thời gian để chuẩn bị trước và dự kiến trước những phát sinh có thể xảy ra để chủ động hơn trong các hoạt động sản xuất kinh doanh của mình.
Trong quá trình chẳng may bị áp dụng các biện pháp chống lẩn tránh, Bộ Công Thương và Cục phòng vệ thương mại cũng tích cực phối hợp với các hiệp hội, các doanh nghiệp để tư vấn các bước đi mà doanh nghiệp cần phải tiến hành để bảo vệ quyền lợi của mình.
