Giữ nghề bằng cách làm mới
Tỉnh Vĩnh Long hình thành ngành sản xuất Gốm đất nung từ năm 1983 và phát triển mạnh trong khoảng thời gian từ năm 1997 đến năm 2007. Sản phẩm “Gốm đỏ Vĩnh Long” có sắc đỏ đặc trưng, được nhiều khách hàng trong và ngoài nước ưa chuộng. Ngành sản xuất Gốm đỏ đã từng là một ngành mang lại giá trị kinh tế cao và giải quyết được nhiều việc làm cho lao động nông thôn có thu nhập ổn định. Tuy nhiên, bước vào thời kỳ công nghiệp hóa, nghề gốm địa phương gặp không ít khó khăn như: sản xuất thủ công tốn sức, năng suất thấp, chi phí cao, trong khi thị trường ngày càng yêu cầu sản phẩm tinh xảo, đồng đều và thân thiện môi trường.
Theo ông Trần Quốc Tuấn - Giám đốc Sở Công Thương Vĩnh Long cho biết: Để tháo gỡ khó khăn trên, UBND tỉnh Vĩnh Long đã ban hành Quyết định số 389/QĐ-UBND ngày 02/3/2022 về việc ban hành đề án “Nâng cao chuỗi giá trị ngành gốm đỏ giai đoạn 2021 – 2025”. Trong giai đoạn 2021 – 2025 tỉnh đã và đang triển khai nhiều hoạt động hỗ trợ 23 cơ sở gốm với tổng kinh phí 2,762 tỷ đồng. Riêng năm 2025, chương trình sẽ hỗ trợ 10 doanh nghiệp với tổng kinh phí 1,27 tỷ đồng, tập trung ưu tiên nguồn lực cho đầu tư máy móc thiết bị, đồng thời triển khai một số hoạt động chuyên môn, tuyên truyền nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện đề án. Các đề án đã giúp ngành gốm đỏ địa phương phục hồi sau giai đoạn khó khăn, tiếp tục khẳng định thương hiệu trên thị trường trong và ngoài nước.
Cụ thể, từ nguồn kinh phí khuyến công địa phương năm 2025, Trung tâm Khuyến công và Xúc tiến thương mại tỉnh Vĩnh Long (Sở Công Thương tỉnh Vĩnh Long) đã triển khai nghiệm thu 2/10 đề án "Hỗ trợ ứng dụng máy móc, thiết bị tiên tiến vào sản xuất gốm" tại Doanh nghiệp tư nhân Phong Vân (phường Thanh Đức, tỉnh Vĩnh Long) và Công ty TNHH Sáu Mừng (ấp Định Thới A, xã Cái Nhum, tỉnh Vĩnh Long). Đây là những 2 cơ sở được tiếp nhận và vận hành hiệu quả thiết bị được hỗ trợ từ nguồn kinh phí khuyến công địa phương năm 2025, góp phần làm mới cách sản xuất mà vẫn giữ trọn tinh hoa nghề truyền thống
Phong Vân: Nâng năng suất, giảm chi phí, bảo vệ môi trường
Tại Doanh nghiệp tư nhân Phong Vân, việc đầu tư 01 máy trộn đất và 02 máy xoay chậu lớn với tổng kinh phí 270 triệu đồng , trong đó 127 triệu đồng từ nguồn đề án nâng cao chuỗi giá trị ngành gốm đỏ hỗ trợ đã tạo ra bước chuyển rõ rệt trong sản xuất.
Bà Hồ Thị Liêm - Chủ Cơ sở, cho biết: “Trước kia, các công đoạn trộn đất và tạo hình đều làm thủ công, tốn nhiều công sức mà năng suất thấp. Từ khi có máy móc, sản phẩm làm ra đều hơn, năng suất tăng gấp đôi, thậm chí gấp ba lần.”
Máy trộn đất giúp nguyên liệu được nhào kỹ, dẻo và đồng nhất, hạn chế tạp chất làm nứt sản phẩm. Trong khi đó, máy xoay chậu lớn giúp rút ngắn thời gian tạo hình, giảm tỉ lệ hàng lỗi, tăng chất lượng và mẫu mã sản phẩm. Nhờ đó, sản lượng và doanh thu của cơ sở đều tăng, tạo việc làm ổn định cho lao động địa phương, đồng thời góp phần giảm ô nhiễm môi trường do tiết kiệm nhiên liệu và nguyên liệu.
Bà Liêm chia sẻ thêm: “Sản phẩm của chúng tôi chủ yếu xuất khẩu các nước Châu Âu, Mỹ, Úc, Nhật,…. Nhờ khuyến công hỗ trợ máy móc, cơ sở mạnh dạn mở rộng sản xuất hơn trước nhiều.”
Sáu Mừng: Đổi mới công nghệ, nâng cao giá trị sản phẩm
Cùng định hướng đổi mới công nghệ, Công ty TNHH Sáu Mừng là một trong những cơ sở gốm lâu năm của Mang Thít, và đơn vị cũng được hỗ trợ đầu tư máy nén khí BENZAI 15HP xuất xứ Nhật Bản, trị giá 60 triệu đồng, trong đó 28 triệu đồng từ nguồn khuyến công địa phương.
Bà Huỳnh Kim Thủy, Giám đốc công ty, cho biết: “Máy nén khí giúp các khâu tạo hình, phun bùn, làm sạch sản phẩm diễn ra nhanh và liên tục. Nhờ đó, năng suất tăng hơn 30%, tiết kiệm đáng kể thời gian và công lao động.”
Không chỉ nâng cao năng suất, việc ứng dụng máy nén khí còn giúp sản phẩm đạt độ mịn, sáng, đồng đều hơn, đáp ứng tiêu chuẩn thị trường trong nước và xuất khẩu sáng các nước Châu Âu, Mỹ,…. Cơ sở hiện tạo việc làm ổn định cho hơn 20 lao động, thu nhập bình quân từ 7 – 8 triệu đồng/tháng.
Nhờ đầu tư máy nén khí BENZAI 15HP nên các khâu tạo hình, phun bùn, làm sạch sản phẩm của Công ty TNHH Sáu Mừng diễn ra nhanh và liên tục
Theo bà Thủy, “điều quý nhất không chỉ là được hỗ trợ thiết bị, mà là được khuyến khích thay đổi tư duy sản xuất, từ thủ công sang bán tự động, hướng đến mô hình xanh, tiết kiệm và bền vững.”
Hiệu quả kép về kinh tế và xã hội, lan tỏa tinh thần đổi mới trong làng nghề
Theo ông Nguyễn Văn Đông Phương – Giám đốc Trung tâm Khuyến công và Xúc tiến thương mại tỉnh Vĩnh Long: Việc hỗ trợ doanh nghiệp đầu tư thiết bị mới đã giúp nâng cao năng suất, chất lượng, tiết kiệm năng lượng và giảm chi phí sản xuất. Khuyến công không chỉ hỗ trợ về máy móc mà còn là chất xúc tác để doanh nghiệp mạnh dạn đổi mới, từng bước tiếp cận công nghệ tiên tiến. Đây chính là hướng đi để nghề gốm đỏ Vĩnh Long duy trì bản sắc mà vẫn phát triển bền vững, ông Phương nhấn mạnh.
Ông cũng cho biết, các mô hình được hỗ trợ đều phát huy tốt hiệu quả, trở thành động lực để nhiều cơ sở gốm khác trong khu vực mạnh dạn đầu tư máy móc, cải tiến quy trình sản xuất. Việc ứng dụng thiết bị mới còn giúp cải thiện điều kiện làm việc của người lao động, đặc biệt là phụ nữ, đồng thời góp phần nâng cao giá trị sản xuất công nghiệp địa phương.
Có thể thấy, tuy kinh phí khuyến công hỗ trợ cho hai đơn vị Phong Vân và Sáu Mừng không nhiều, nhưng lại mang ý nghĩa lớn, không chỉ giúp các cơ sở có điều kiện đầu tư đổi mới thiết bị, mà còn tiếp thêm niềm tin và động lực để người thợ gốm tiếp tục gìn giữ nghề truyền thống. Từ những hỗ trợ thiết thực ấy, ngọn lửa nghề gốm đỏ Vĩnh Long vẫn được nuôi dưỡng, sáng mãi trong từng sản phẩm mang đậm hồn đất, hồn người vùng sông nước Cửu Long.
