Trong 11 tháng đầu năm 2018, cà phê Việt Nam chiếm 25% thị trường sản phẩm cà phê nhập khẩu của Nhật Bản. Trong khi đó, Brazil chiếm 27% thị trường nhập khẩu cà phê, giảm 7% so với cùng kỳ năm 2017.
Hầu hết cà phê hạt của Việt Nam là Robusta, loại cà phê tương đối dễ trồng, có khả năng kháng sâu, bệnh, giúp bảo đảm vụ mùa ổn định. So với loại Arabica của Brazil có vị ngọt, nhẹ và giá thành cao hơn, loại Robusta của Việt Nam cho vị cà phê đậm hơn và đôi khi hơi đắng.
Giám đốc điều hành Hiệp hội thương mại cà phê Nhật Bản, ông Toyohide Nishino cho biết, thị phần cà phê Robusta tăng là do nhu cầu của người tiêu dùng Nhật Bản muốn thử vị cà phê ngon và có giá thành thấp này.
Trong năm 2017, Nhật Bản đã nhập khẩu 88 nghìn tấn hạt cà phê thô từ Việt Nam, tăng gấp 10 lần so với một thập kỷ trước. Trong giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 11-2018, lượng cà phê thô Nhật Bản nhập từ Việt Nam ở mức 94 nghìn tấn, tăng 15% so với cùng kỳ năm trước.
Cà phê hạt Robusta hiện được giao dịch quanh mức 0,68$/pound, thấp hơn 30% so với cà phê hạt Arabica có giá trị giao dịch khoảng 1,03$/pound. Thêm vào đó, giá thành của loại Robusta có xu hướng giảm từ năm ngoái do dự báo sản lượng toàn cầu tăng cao.
Tại Nhật Bản, cà phê Robusta chủ yếu được sử dụng để sản xuất loại cà phê hòa tan và thường được bán theo gói nhỏ, phổ biến trong các hộ gia đình có một hoặc hai thành viên, hiện là nhóm tiêu dùng có xu hướng tăng. Theo công ty sản xuất thực phẩm và đồ uống Ajonomoto, cà phê hòa tan phải có đủ vị mạnh, đậm đà và đắng để cân bằng với độ ngọt của bột kem và đường. Đó là lý do loại cà phê Robusta được ưa chuộng.
Bên cạnh đó, cà phê Robusta cũng đang giành được vị trí trong thị trường cà phê tự rang xay do các nhà cung cấp trộn chúng với loại cà phê Arabica để làm giảm giá thành. Cà phê Robusta cũng được sử dụng nhiều hơn ở các quán cà phê và trong sản phẩm của các thương hiệu riêng có giá bình dân cho các nhà bán lẻ.
Khoảng cách địa lý gần cũng tạo lợi thế cho Việt Nam và cà phê Robusta của Việt Nam tại thị trường Nhật Bản. Các tuyến tàu biển từ Việt Nam và các nhà sản xuất khác trong khu vực chỉ mất nửa thời gian so với cà phê Arabica từ các nước Mỹ La-tinh tới Nhật Bản. Và trong số các nhà sản xuất cà phê Đông – Nam Á, thí dụ so với Indonesia, Việt Nam có cơ sở sản xuất lớn hơn nên tạo được nguồn cung ổn định hơn.
Một yếu tố đằng sau sự tăng giá của cà phê Robusta là viễn cảnh ảm đạm của ngành sản xuất cà phê toàn cầu do tác động của biến đổi khí hậu. Nhiệt độ tăng cao và hạn hán khắc nghiệt khiến hạt cà phê chất lượng tốt trở nên khó trồng hơn. Một số chuyên gia dự đoán khoảng một nửa “vành đai cà phê”, vốn là vùng trồng cà phê Arabica chất lượng cao từ phạm vi 25 độ vĩ độ bắc và nam từ đường xích đạo, đến năm 2050 có thể không đạt được năng suất cao.
Theo người phát ngôn của hãng Key Coffee, một công ty rang xay cà phê lớn của Nhật Bản, cà phê Robusa chắc chắn không thể thay thế được hoàn toàn cà phê Arabica. Tuy nhiên những người trong ngành công nghiệp cà phê nhìn thấy được sự gia tăng nhu cầu đối với các nhãn hiệu cà phê Arabica-Robusta.
Việt Nam đang hướng tới mở rộng thị phần cà phê bằng việc tăng sản lượng hạt trên mỗi cây cà phê. Bộ Nông nghiệp Mỹ cho biết, sản xuất cà phê của Việt Nam trong năm tài chính 2018 tăng 4% so với cùng kỳ năm trước, đạt kỷ lục 30,4 triệu bao 60 kg.
Để giải quyết việc gia tăng sản xuất và đẩy mạnh xuất khẩu cà phê, Tập đoàn cà phê Trung Nguyên đang xây dựng mới các nhà máy chế biến cho nhãn hiệu King Coffee. CEO Lê Hoàng Diệp Thảo chia sẻ: “chúng tôi nóng lòng phát triển King Coffee, nhãn hiệu cà phê lớn nhất ở Việt Nam, để tạo sức bật trên thị trường quốc tế”.
Nhu cầu nội địa đang tiếp thêm động lực cho đầu ra cà phê Việt Nam, với việc nhiều cửa hàng cà phê là điểm tụ tập ưa thích của những người trẻ, và kiểu cà phê hòa tan ba trong một, gồm cà phê bột, đường và sữa bột lại là sở thích của người lao động.
Trong khi đó, chuyên gia tư vấn của hãng buôn cà phê đặc sản có trụ sở tại Tokyo Wataru and Co., ông Shiro Ozawa nói rằng, ngay cả khi nhu cầu cà phê Arabica của người tiêu dùng Nhật Bản vẫn không đổi, Việt Nam sẽ là bên được lợi trong một thị trường đang ngày càng bị phân cực giữa hai xu thế cao cấp và bình dân.
