Trong những năm qua Việt Nam đã có những bước tiến vượt bậc trong tiến trình hội nhập vào nền kinh tế thế giới. Trong đó, hoạt động cấp Giấy chứng nhận xuất xứ (C/O) do Bộ Công Thương chủ trì đóng vai trò quan trọng trong quá trình hội nhập kinh tế của Việt Nam.
Chiều 26/12/2019, Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh đã có những chia sẻ trực tiếp với các cơ quan báo chí xung quanh hoạt động cấp Giấy chứng nhận xuất xứ của Bộ Công Thương.
Phóng viên: Bộ trưởng đánh giá như thế nào về hoạt động cấp C/O của nước ta hiện nay?
Bộ trưởng Trần Tuấn Anh: Một trong những thành tựu điển hình của công cuộc hội nhập kinh tế quốc tế là việc Việt Nam trở thành thành viên WTO và ký kết nhiều hiệp định thương mại tự do (FTA) song phương và đa phương.
Khi Việt Nam tham gia các FTA, điều này có nghĩa là thị trường xuất khẩu của hàng hóa Việt Nam ngày càng được mở rộng và tăng khả năng cạnh tranh do được hưởng ưu đãi thuế quan trong các khu vực thương mại tự do.
Tuy nhiên, để được hưởng ưu đãi thuế quan theo các FTA, hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam phải đáp ứng các quy định về xuất xứ hàng hóa trong từng Hiệp định hay phải được cấp Giấy chứng nhận xuất xứ (chúng ta thường gọi là C/O).
Vì vậy, C/O được coi là “giấy thông hành” cho hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam hưởng ưu đãi thuế quan. Để đáp ứng các quy định này, doanh nghiệp phải tổ chức lại quy trình sản xuất, cơ cấu lại nguồn cung nguyên liệu để đảm bảo thỏa mãn các tiêu chí đã đề ra.
Bên cạnh đó, trong bối cảnh chủ nghĩa bảo hộ và xung đột thương mại gia tăng như hiện nay, C/O còn là công cụ phòng chống gian lận xuất xứ, ngăn ngừa các nước thứ ba lợi dụng danh nghĩa hàng Việt Nam để hưởng lợi không chính đáng. Do vậy, C/O vừa là tác nhân tạo thuận lợi cho xuất khẩu, vừa là công cụ đảm bảo môi trường cạnh tranh công bằng, lành mạnh cho doanh nghiệp.
Theo thống kê của Bộ Công Thương, số lượng C/O ưu đãi trong 5 năm vừa qua tăng khoảng 20-25% mỗi năm, từ 323 nghìn bộ năm 2013 lên đến 900 nghìn bộ năm 2019. Trong đó, C/O Mẫu D (cấp cho hàng hóa xuất khẩu đi các nước ASEAN) tăng từ 66 nghìn bộ năm 2013 lên khoảng 180 nghìn bộ năm 2019. Những con số này cho thấy C/O đóng vai trò ngày càng quan trọng khi Việt Nam hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế thế giới. Đó cũng là lý do tại sao hoạt động cấp C/O luôn được Bộ Công Thương quan tâm sát sao.
Phóng viên: Trong những năm qua Bộ Công Thương đã và đang có những bước cải cách thủ tục hành chính sâu và mạnh nhằm tạo thuận lợi cho các doanh nghiệp Việt Nam trong hoạt động xuất nhập khẩu. Vậy xin Bộ trưởng cho biết trong thời gian qua Bộ Công Thương đã thực hiện những cải cách đối với thủ tục cấp C/O như thế nào?
Bộ trưởng Trần Tuấn Anh: Hoạt động cấp C/O luôn được Bộ Công Thương quan tâm và đưa vào chương trình cải cách thủ tục hành chính của Bộ từ rất sớm. Với mong muốn tạo thuận lợi cho doanh nghiệp xuất khẩu hàng hóa, hoạt động này đã được Bộ Thương mại (nay là Bộ Công Thương) điện tử hóa vào năm 2004 thông qua Hệ thống Quản lý và cấp chứng nhận xuất xứ điện tử (eCoSys).
Tiếp đó đến năm 2014, khi Việt Nam bắt đầu triển khai Cơ chế Một cửa Quốc gia (VNSW) và tham gia Cơ chế Một cửa ASEAN (ASW), hoạt động cấp C/O cũng được đưa vào như những thủ tục hành chính tiên phong của Bộ Công Thương tham gia các cơ chế này. Hiện nay, hoạt động cấp C/O cũng là một trong hai thủ tục đầu tiên của Bộ Công Thương tham gia Cổng Dịch vụ công trực tuyến quốc gia.
Thời gian cấp C/O cũng liên tục được rút ngắn, từ thời gian vài ngày trước đây, nay chỉ trong khoảng thời gian 4 - 6 tiếng, nhiều trường hợp có thể rút ngắn hơn.
Bộ Công Thương đã ban hành quy định phân luồng đối với hồ sơ C/O, qua đó các doanh nghiệp chấp hành tốt, không có vi phạm được đưa vào Luồng Xanh và được tạo thuận lợi nhiều hơn trong việc xét duyệt hồ sơ. Ngược lại, những doanh nghiệp có vi phạm bị đưa vào Luồng Đỏ thì sẽ phải theo dõi chặt, áp dụng quy trình kiểm tra thực tế để ngăn ngừa khả năng gian lận về xuất xứ hàng hóa.
Bộ Công Thương cũng đang tiến hành thí điểm cho phép tự chứng nhận xuất xứ trong ASEAN, và hướng dẫn doanh nghiệp thực hiện tự chứng nhận đối với hàng hóa xuất khẩu đi EU được hưởng quy chế GSP. Đây là những bước tiến cải cách mạnh mẽ, tạo thêm nhiều thuận lợi để doanh nghiệp đẩy mạnh xuất khẩu vào các thị trường có FTA.
Phóng viên: Thưa Bộ trưởng, tại sao việc điện tử hóa thủ tục cấp C/O Mẫu D chưa được thực hiện tại thời điểm 5 năm trước khi Việt Nam triển khai Cơ chế một cửa quốc gia và Cơ chế một cửa ASEAN mà lại được thực hiện tại thời điểm này?
Bộ trưởng Trần Tuấn Anh: Vào năm 2016, Bộ Công Thương đã ban hành Quyết định số 2412/QĐ-BCT ngày 15/6/2016 về cấp C/O Mẫu D điện tử. Tại thời điểm đó, do các nước ASEAN vẫn duy trì thủ tục cấp C/O giấy nên thủ tục này vẫn chưa được điện tử hóa hoàn toàn. Theo đó, thương nhân xuất khẩu đề nghị cấp C/O Mẫu D nộp hồ sơ, chứng từ điện tử nhưng C/O vẫn được cấp dưới dạng bản giấy.
Từ sau năm 2017, ASEAN đã có những bước tiến mạnh mẽ trong vấn đề này. Một số nước ASEAN như Indonesia, Malaysia, Thái Lan, Singapore, Brunei và Campuchia đã thực hiện việc cấp C/O Mẫu D điện tử hoàn toàn.
Nắm bắt được xu hướng đó, để tạo thuận lợi tối đa cho doanh nghiệp, với quyết tâm tạo ra bước cải cách mạnh mẽ trong công tác cấp C/O, Bộ Công Thương phối hợp với Bộ Tài chính đã khẩn trương tiến hành các công tác chuẩn bị để có thể chuyển hoàn toàn sang cấp C/O Mẫu D điện tử đối với hàng hóa xuất khẩu đi 6 nước ASEAN là Indonesia, Malaysia, Thái Lan, Singapore, Brunei và Campuchia.
Ngày 9/12/2019, Bộ trưởng Bộ Công Thương đã ký Quyết định số 3624/QĐ-BCT về việc ban hành Quy trình cấp Giấy chứng nhận xuất xứ Mẫu D điện tử hoàn toàn. Quyết định này chính thức có hiệu lực từ ngày 01 tháng 01 năm 2020.
Phóng viên: Như vậy chúng ta có thể hiểu rằng Quyết định số 3624/QĐ-BCT cho phép thương nhân xuất khẩu đề nghị cấp C/O Mẫu D điện tử hoàn toàn và không có sự tham gia của giấy tờ nữa, cả kể bản C/O cuối cùng được các tổ chức cấp C/O cấp ra?
Bộ trưởng Trần Tuấn Anh: Đúng như vậy. Theo Quyết định này, doanh nghiệp sẽ nộp toàn bộ các văn bản trong hồ sơ đề nghị cấp C/O qua mạng Internet. Tổ chức cấp C/O phê duyệt, chấp thuận cấp C/O và gửi dữ liệu qua Tổng cục Hải quan sang các nước ASEAN, không phát hành C/O giấy. Như vậy, đây là một thủ tục hành chính trực tuyến ở cấp độ 4.
Phóng viên: Vậy chúng ta có thể thấy lợi ích rõ rệt mà thủ tục cấp C/O điện tử này có thể mang lại cho doanh nghiệp của Việt Nam. Các doanh nghiệp sẽ không chỉ tiết kiệm được thời gian, công sức và cả chi phí nữa đúng không ạ?
Bộ trưởng Trần Tuấn Anh: Trước đây, Bộ Công Thương cũng đã có một số dịch vụ công trực tuyến triển khai ở cấp độ 4. Tuy nhiên, thủ tục cấp C/O Mẫu D điện tử có ý nghĩa đặc biệt vì khối lượng hồ sơ rất lớn. Do vậy, triển khai thủ tục này sẽ đem lại tác động thuận lợi cho rất nhiều doanh nghiệp.
Theo Bộ Công Thương ước tính, với việc cấp C/O Mẫu D điện tử, doanh nghiệp tiết kiệm được hàng chục nghìn ngày công khi không phải mất thời gian gửi hồ sơ đến các tổ chức cấp C/O và thời gian để tổ chức cấp C/O gửi trả lại mẫu C/O đã cấp. Qua đó, doanh nghiệp cũng tiết kiệm được hàng tỷ đồng tiền giấy tờ khi không còn phải cấp C/O giấy. Đó là lợi ích trước tiên chúng ta có thể thấy được.
Thứ hai, việc cấp C/O Mẫu D điện tử tạo ra một phong cách làm việc mới, không cần có sự tiếp xúc trực tiếp giữa doanh nghiệp và người cung cấp dịch vụ công. Các doanh nghiệp có khối lượng hồ sơ lớn, doanh nghiệp ở xa khu vực trung tâm là những người hưởng lợi nhiều nhất khi thời gian, công sức và chi phí được cắt giảm đáng kể.
Thứ ba, việc triển khai cấp C/O Mẫu D điện tử là một bước đổi mới quyết liệt trong công tác cải cách hành chính, ứng dụng công nghệ thông tin phục vụ cơ quan quản lý nhà nước của Bộ Công Thương để tạo thuận lợi cho doanh nghiệp cũng như quản lý nhà nước. Khối lượng công việc và hồ sơ giấy phải lưu ở các tổ chức cấp C/O cũng sẽ giảm đáng kể. Nhờ đó, các tổ chức cấp C/O có thể tăng chất lượng dịch vụ công và thời gian để giải quyết các hồ sơ cấp C/O mẫu ưu đãi khác.
Phóng viên: Thưa Bộ trưởng, theo Quyết định số 3624/QĐ-BCT thì hiện nay mới chỉ có thủ tục cấp C/O Mẫu D được điện tử hóa hoàn toàn. Vậy đối với thủ tục cấp C/O đi các thị trường khác thì sao? Trong thời gian tới, Bộ Công Thương có kế hoạch cải cách thủ tục hành chính như thế nào đối với các mẫu C/O khác?
Bộ trưởng Trần Tuấn Anh: Như tôi đã nói ở trên, thủ tục cấp C/O là thủ tục hành chính được Bộ Công Thương ưu tiên và tập trung trong công tác cải cách thủ tục hành chính nói chung. Sở dĩ, việc điện tử hóa ở cấp độ 4 được áp dụng với C/O mẫu D trước là do các nước ASEAN đã xây dựng hệ thống kết nối điện tử để trao đổi dữ liệu C/O và đã sẵn sàng chấp nhận C/O điện tử.
Ngoài C/O Mẫu D cấp cho hàng hóa xuất khẩu đi các nước ASEAN, hiện nay Bộ Công Thương đang trao đổi với một số nước đối tác FTA để hướng tới điện tử hóa thủ tục cấp C/O, trong đó có thể kể đến các đối tác như Liên minh Kinh tế Á Âu, Hàn Quốc, Trung Quốc và Chi-lê.
Chúng tôi cũng nhận thức rất rõ rằng, thành công của hoạt động này phải có sự phối hợp chặt chẽ của doanh nghiệp, của các Bộ ngành, đặc biệt là Bộ Tài chính trong việc đảm bảo hệ thống vận hành ổn định, trao đổi dữ liệu thông suốt với các nước ASEAN.
Trong thời gian sắp tới, Bộ Công Thương cam kết sẽ mở rộng và phát triển nhiều dịch vụ công trực tuyến cấp độ 4 hơn nữa, xứng đáng là một trong những đơn vị tiên phong trong cải cách hành chính, triển khai chính phủ điện tử, thực hiện phương châm Chính phủ kiến tạo, phục vụ người dân và doanh nghiệp ngày càng tốt hơn.
Phóng viên: Vâng, xin cảm ơn Bộ trưởng đã dành thời gian để trả lời buổi phỏng vấn ngày hôm nay. Xin chúc Bộ trưởng luôn dồi dào sức khỏe để có thể thực hiện được nhiều kế hoạch của Bộ Công Thương trong thời gian sắp tới, đóng góp vào sự phát triển của nền kinh tế Việt Nam hơn nữa. Xin trân trọng cảm ơn Bộ trưởng.
