Với lợi nhuận lớn, thay vì bỏ tiền đầu tư phát triển thương hiệu, xây dựng sản phẩm chất lượng, uy tín, các đối tượng sản xuất, làm nhái các sản phẩm, thương hiệu có sẵn trên thị trường đã được người tiêu dùng biết đến và ưa chuộng. Mặt khác, do bộ phận người tiêu dùng còn dễ thỏa hiệp với hàng hoá không rõ nguồn gốc xuất xứ nên đã vô tình tiếp tay cho các đối tượng có cơ hội sản xuất, kinh doanh và tiêu dùng hàng giả, hàng vi phạm quyền sở hữu trí tuệ.
Những hành vi này gây thiệt hại nghiêm trọng cho nền kinh tế cũng như từng lĩnh vực, từng ngành, ảnh hưởng đến tài sản, sức khoẻ và tính mạng con người, tác động đến cả cộng đồng. Đồng thời, với những doanh nghiệp làm ăn chân chính, hành vi làm hàng giả, hàng nhái, vi phạm sở hữu trí tuệ ảnh hưởng tiêu cực tới hình ảnh, thương hiệu của doanh nghiệp.
Tọa đàm trực tuyến với chủ đề: “Bảo vệ thương hiệu trước vấn nạn hàng giả, hàng nhái, hàng vi phạm sở hữu trí tuệ” do Tạp chí Công Thương tổ chức sáng 30/6/2023 đã cùng nhận diện kỹ lưỡng hơn về những phương thức, thủ đoạn tinh vi mới, đồng thời trao đổi những biện pháp mới nhằm tăng cường bảo vệ thương hiệu và doanh nghiệp làm ăn chân chính đồng thời phòng ngừa, ngăn chặn và xử lý hiệu quả hơn những hành vi sản xuất kinh doanh và sử dụng hàng giả, hàng nhái, hàng vi phạm sở hữu trí tuệ hiện nay.
Nảy sinh nhiều cách thức làm hàng giả phức tạp, tinh vi hơn
Năm 2022, các đội Quản lý thị trường trên khắp cả nước đã chủ trì, phối hợp với các lực lượng chức năng liên quan kiểm tra, kiểm soát hàng hóa, ngăn chặn tình trạng buôn lậu, buôn bán hàng giả, hàng không rõ nguồn gốc, xuất xứ tổng cộng 72.641 vụ, phát hiện, xử lý trên 43.964 vụ hàng giả, hàng nhái hàng vi phạm sở hữu trí tuệ.
Trong 4 tháng đầu năm 2023, có 4.712 hành vi vi phạm liên quan đến hàng giả, hàng vi phạm về sở hữu trí tuệ và hàng không rõ nguồn gốc xuất xứ; xử phạt vi phạm hành chính trên 43,3 tỷ đồng, trị giá hàng hóa vi phạm trên 45,5 tỷ đồng.
Ông Trần Hữu Linh, Tổng cục trưởng Tổng cục Quản lý thị trường (Bộ Công Thương) đã dùng từ “nhức nhối” khi nói về tình trạng này.
“Từ giữa năm 2022 khi dịch COVID-19 có dấu hiệu dừng thì vấn đề liên quan đến hàng giả, hàng nhái, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ bắt đầu sôi động trở lại. Qua công tác kiểm tra, kiểm soát thị trường, lực lượng quản lý thị trường chúng tôi thấy rằng sự nhức nhối của hàng giả, hàng nhái xâm phạm quyền trí tuệ đang có chiều hướng gia tăng và ngày càng phức tạp, tinh vi”, ông Linh cho biết.
Sự phức tạp, tinh vi này thể hiện ở cả 3 khía cạnh bao gồm: các vấn đề vi phạm về thương hiệu và nhãn hiệu của sản phẩm; chủng loại sản phẩm bị làm giả, làm nhái và xâm phạm quyền; phương thức kinh doanh sản phẩm, hàng giả, hàng nhái. Những vụ việc lớn, các phương thức sản xuất, tiếp thị, mua bán các mặt hàng vi phạm sở hữu trí tuệ ngày càng có tổ chức, phạm vi rộng khắp.
Đáng chú ý, ông Linh cho biết từ khi xảy ra dịch COVID-19 đến nay toàn bộ tuyến biên giới phía Bắc đã được rào kín, việc hàng giả đưa qua các đường mòn, lối mở gần như bằng 0. Tuy nhiên, hiện giờ các đối tượng vận chuyển hàng giả về trong nước bằng cách công khai, tổ chức lập doanh nghiệp trà trộn hàng giả đi qua các cửa khẩu chính thức với số lượng lớn.
"Bây giờ đối tượng làm hàng giả rất tinh vi, nghiên cứu pháp luật rất kỹ để luồn lách cơ quan nhà nước, cơ quan thực thi. Rất nhiều sản phẩm hàng giả được làm giống hoặc gần giống hàng thật và cũng đăng ký bản quyền. Với những vụ việc đấy, để xử lý những tranh chấp rất mất nhiều thời gian, thậm chí nhiều khi lực lượng như chúng tôi còn bị các đối tượng đấy kiện ngược lại", ông Linh chia sẻ về một trong những khó khăn mới trong công tác ngăn chặn, xử lý các hành vi vi phạm.
Bên cạnh đó, Internet đang là một mặt trận mới, rất nóng bỏng trong công tác chống hàng giả, hàng vi phạm sở hữu trí tuệ. "Có lẽ phải đến 80-90% hàng giả, hàng vi phạm quyền sở hữu trí tuệ được tiêu thụ, được mua bán trên mạng. Đây là một mặt trận rất khó khăn, bắt ở ngoài thực tế đã khó rồi, bắt trên mạng còn khó hơn rất nhiều bởi vì đặc thù của internet", ông Linh bày tỏ.
Phòng hơn chống và hợp tác đa bên trong xử lý vi phạm vì lợi ích chung
Luật sư Nguyễn Tiến Lập, Trọng tài viên Trung tâm trọng tài quốc tế Việt Nam cho rằng, thời gian qua các cơ quan chức năng đã nỗ lực rất cao, xử lý được nhiều vụ việc vi phạm nhưng đương đầu với làn sóng hàng giả, hàng nhái thì ngay cả những cơ quan sâu sát nhất như Quản lý thị trường cũng không thể “ba đầu sáu tay” làm tất cả được mọi việc.
Theo luật sư Lập, các văn bản pháp luật, chế tài xử lý hành vi làm hàng giả, hàng nhái, hàng vi phạm sở hữu trí tuệ của Việt Nam khá hoàn chỉnh, thậm chí còn có các khung hình phạt khá nặng so với các nước khác với Luật Sở hữu công nghiệp, Luật Thương mại, quy định phòng chống cạnh tranh không lành mạnh trong Luật Cạnh tranh, Luật Bảo vệ người tiêu dùng, các luật chuyên ngành khác quản lý theo lĩnh vực dược phẩm, phân bón, các văn bản xử phạt hành chính, những quy định liên quan tại Bộ luật hình sự... Tuy nhiên, việc thực thi các chế tài trong thực tế cần hiệu quả hơn nữa.
Nhìn nhận như quan hệ "hợp tác công - tư" bởi giải quyết hàng giả, hàng nhái, hàng vi phạm sở hữu trí tuệ là bảo vệ lợi ích chung của cả nhà nước, người tiêu dùng và lợi ích doanh nghiệp, luật sư Lập khuyến nghị: “Quan trọng nhất là thức tỉnh nhận thức, nâng cao nhận thức, bắt đầu từ việc doanh nghiệp muốn bảo vệ thương hiệu thì chính doanh nghiệp phải chủ động, không phải đợi cơ quan chức năng, còn người tiêu dùng muốn bảo vệ mình phải trông cậy vào các hiệp hội là những người đại diện cho mình, hoặc thông qua các luật sư, từ đó tạo thành một cơ chế hợp tác đa bên giữa tất cả các bên để giải quyết vấn nạn chung”.
Công tác phòng ngừa, "phòng hơn chống" cũng là cách thức được các khách mời đặc biệt nhấn mạnh nhằm tăng cường hiệu quả ngăn chặn, xử lý các vi phạm.
Ông Trần Hữu Linh cho rằng, tất cả các chủ thể, từ người sản xuất, người bán cho đến người tiêu dùng mua hàng đều phải có trách nhiệm trong cuộc chiến chống hàng giả, hàng nhái, hàng vi phạm sở hữu trí tuệ, do vậy phải ưu tiên công tác phòng ngừa mang tính chiều sâu.
Để phòng ngừa, lực lượng Quản lý thị trường đã triển khai nhiều biện pháp tác động đến cả người sản xuất, người kinh doanh cũng như người mua hàng như: tăng cường tuyên truyền bằng nhiều hình thức đa dạng trên các phương tiện truyền thông theo mục tiêu "mưa dầm thấm lâu" để dần thay đổi tâm lý, thói quen thỏa hiệp sử dụng hàng giả, hàng vi phạm của một bộ phận người tiêu dùng; tổ chức các tuần lễ trưng bày hàng thật - hàng giả để cung cấp cho người tiêu dùng những dấu hiệu nhận biết hàng giả...
Đồng quan điểm, luật sư Nguyễn Tiến Lập cho rằng, thực thi pháp luật chỉ là xử lý phần ngọn, có tác dụng xử lý những hậu quả đã xảy ra trong khi vấn đề phòng ngừa mới là quan trọng, giải quyết được căn bản vấn đề thiệt hại của cả nền kinh tế.
Từ góc độ doanh nghiệp, bà Bùi Thị Thu Hiền, Đại diện Bộ phận pháp lý, Công ty TNHH URC Việt Nam cho biết, để phòng ngừa các hành vi vi phạm, Công ty tích cực triển khai các hoạt động hướng dẫn nhận diện thương hiệu cho các đại lý, các nhà phân phối và người tiêu dùng.
Đối với thương hiệu sản phẩm của mình, URC luôn có những thông báo, phổ biến đặc điểm phân biệt rõ ràng về thông tin bảng thành phần cũng như các chứng nhận vệ sinh an toàn thực phẩm; khuyến khích người tiêu dùng kiểm tra các logo, nhãn sản phẩm cũng như tem sản phẩm.
Đồng thời doanh nghiệp cũng thực hiện những chiến lược truyền thông thông qua các kênh truyền thông chính thức như truyền hình, báo, tạp chí để làm sao cho người tiêu dùng có thể lựa chọn đúng các sản phẩm chính hãng của Công ty URC như: Nước trà xanh C2, nước tăng lực Rồng đỏ và các nhãn hiệu khác của công ty.
Muốn bảo vệ thương hiệu, trước hết doanh nghiệp phải chủ động
Cũng liên quan đến vai trò của doanh nghiệp trong cuộc chiến chống hàng giả, hàng nhái, hàng vi phạm sở hữu trí tuệ, các khách mời cho rằng, các doanh nghiệp muốn bảo vệ thương hiệu của mình, đặc biệt là những doanh nghiệp có sản phẩm bị làm giả, bị vi phạm quyền sở hữu phải chủ động phối hợp với cơ quan chức năng, với các bên liên quan.
"Các doanh nghiệp, nhất là các doanh nghiệp Việt Nam thường có tâm lý e ngại, khi biết trên thị trường có sản phẩm của mình bị làm giả sẽ ngại ảnh hưởng đến thương hiệu nên tránh né, dẫn đến người tiêu dùng biết thương hiệu sản phẩm có hàng giả nên có thể không mua nữa", ông Trần Hữu Linh chia sẻ và khuyến nghị, tốt nhất doanh nghiệp cần chủ động phối hợp trực tiếp với các lực lượng chức năng, lực lượng thực thi như Quản lý thị trường để cung cấp thông tin hàng giả, phối hợp kiểm tra, xử phạt, xử lý ngay.
Với kinh nghiệm thực tế doanh nghiệp trong vấn đề này, bà Bùi Thị Thu Hiền cho biết, Công ty TNHH URC Việt Nam luôn chủ động thực hiện đúng cam kết chất lượng sản phẩm đối với người tiêu dùng; tuân thủ nghiêm ngặt tất cả các quy định từ khâu sản xuất đến khâu vận chuyển trước khi đến tay người tiêu dùng như: an toàn vệ sinh thực phẩm, nhãn mác sản phẩm và các quy định khác liên quan...
URC cũng luôn chủ động phối hợp với các cơ quan chức năng triển khai các biện pháp phòng ngừa, ngăn chặn các hành vi vi phạm về quyền sở hữu trí tuệ. Khi phát hiện các hàng hóa của Công ty có dấu hiệu bị làm giả, làm nhái, Công ty chủ động liên hệ với các cơ quan chức năng để xác định các hành vi này có đúng là vi phạm sở hữu trí tuệ hay không và từ đó đưa ra các phương hướng xử lý thích hợp.
Ở góc độ chuyên môn, luật sư Nguyễn Tiến Lập cho rằng, với xu hướng quản trị hiện đại, không ít tập đoàn, doanh nghiệp lớn của Việt Nam đã có Bộ phận pháp lý, Ban pháp chế... để xử lý về vấn đề hàng nhái, hàng giả và bảo vệ thương hiệu, bảo vệ nhãn hiệu hàng hóa.
Tuy nhiên, với những doanh nghiệp vừa và nhỏ còn hạn chế về nguồn lực tài chính, nhân lực... nên chủ động kết nối và có cơ chế hợp tác thường xuyên với luật sư, đại diện pháp lý để được tư vấn, hỗ trợ ứng phó với những vụ việc bị vi phạm về thương hiệu, sản phẩm của doanh nghiệp.
Tập trung vào các địa bàn trọng điểm và những vi phạm trên thương mại điện tử
Bên cạnh đánh giá cao sự nỗ lực của các cơ quan chức năng trong việc phòng, chống hàng nhái, hàng giả, bà Bùi Thị Thu Hiền cũng đề nghị làm sao để đẩy nhanh được quá trình xử lý vi phạm, đồng thời có thể nâng cao mức hình phạt đối với chủ thể vi phạm sở hữu trí tuệ, đặc biệt là những hành vi vi phạm nhiều lần để nhằm tăng tính răn đe cho đối tượng vi phạm.
Về vấn đề này, ông Trần Hữu Linh thông tin, nhằm đạt những bước tiến đáng kể đẩy lùi nạn hàng giả, hàng nhái, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, thời gian tới lực lượng Quản lý thị trường tiếp tục nhận diện cho đúng lý do, nguyên nhân cũng như mức độ và các phương thức, thủ đoạn làm hàng giả phức tạp, tinh vi để những biện pháp cụ thể.
Bên cạnh tiếp tục triển khai kế hoạch trọng điểm về chống hàng giả tại các địa bàn trọng điểm, các ổ nhóm, tụ điểm nổi cộm cụ thể, Tổng cục Quản lý thị trường sẽ tập trung phối hợp với tất cả các bộ, ngành liên quan cùng triển khai đồng bộ các hoạt động chống hàng giả, hàng nhái, hàng vi phạm sở hữu trí tuệ trên môi trường thương mại điện tử, từ việc làm sao để chống thất thu thuế trên thương mại điện tử đến việc làm thế nào dùng những biện pháp kỹ thuật internet truy tìm được dấu vết của những người bán hàng trên mạng, trên những sàn giao dịch thương mại điện tử, mạng xã hội...
"Chúng tôi coi đây là mặt trận nóng bỏng và rất khó nhưng với nghĩa vụ, trách nhiệm vẫn phải làm", ông Linh chia sẻ và cho biết trong thời gian tới tiếp tục phối hợp với nhiều lực lượng chức năng tập trung vào nội dung này.
[Quảng cáo]
