TÓM TẮT:
Du lịch xanh đang trở thành xu hướng phát triển bền vững trên toàn cầu, giúp bảo vệ môi trường và duy trì giá trị văn hóa bản địa. Bài báo này phân tích thực trạng, đánh giá thách thức và đưa ra giải pháp thúc đẩy du lịch xanh trên cơ sở số liệu về tác động của ngành Du lịch đối với môi trường và nền kinh tế.
Từ khóa: du lịch xanh, phát triển bền vững, bảo vệ môi trường, du lịch sinh thái, kinh tế xanh.
1. Đặt vấn đề
Du lịch hiện là một trong những ngành kinh tế quan trọng nhất thế giới, đóng góp khoảng 10% GDP toàn cầu và tạo ra hơn 300 triệu việc làm (Theo WTTC - Hội đồng Du lịch và Lữ hành thế giới, 2023 - "Economic Impact of Travel & Tourism"). Tuy nhiên, sự phát triển mạnh mẽ của ngành này cũng gây ra những tác động tiêu cực đến môi trường và xã hội. Cũng theo báo cáo trên, ngành Du lịch chịu trách nhiệm cho khoảng 8% tổng lượng phát thải CO2 toàn cầu và làm tăng 35% lượng rác thải nhựa tại các điểm du lịch nổi tiếng. Việc khai thác tài nguyên thiên nhiên không kiểm soát đã dẫn đến suy thoái hệ sinh thái, đe dọa đa dạng sinh học và làm thay đổi các giá trị văn hóa bản địa. Trước thực trạng này, du lịch xanh đang nổi lên như một giải pháp bền vững giúp cân bằng giữa phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường.
2. Thực trạng phát triển du lịch xanh trên thế giới và Việt Nam
Trên thế giới, du lịch xanh đã và đang được nhiều quốc gia quan tâm nhằm giảm tác động tiêu cực đến môi trường và xã hội. Theo báo cáo "Sustainable Tourism Global Report 2023" của UNWTO (Tổ chức Du lịch thế giới), khoảng 75% du khách quốc tế sẵn sàng trả thêm chi phí cho các dịch vụ du lịch thân thiện với môi trường. Nhiều nước phát triển như Đức, Pháp, Canada và Costa Rica đã thực hiện các chính sách hỗ trợ du lịch bền vững, giúp giảm 20% lượng khí thải CO2 từ ngành Du lịch giai đoạn 2020-2023. Bên cạnh đó, các tập đoàn lớn trong ngành Du lịch, như Marriott và Hilton cũng đã cam kết giảm 50% lượng rác thải nhựa vào năm 2030 thông qua việc hạn chế sử dụng đồ nhựa một lần.
Tại châu Á, Nhật Bản và Thái Lan là hai quốc gia tiên phong trong phát triển du lịch xanh. Nhật Bản đã triển khai mô hình khách sạn xanh với 90% cơ sở lưu trú sử dụng năng lượng tái tạo vào năm 2023. Trong khi đó, Thái Lan đang đẩy mạnh các chương trình du lịch sinh thái tại Chiang Mai và Phuket, giúp giảm 30% mức tiêu thụ năng lượng trong ngành Khách sạn.
Tại Việt Nam, du lịch xanh đang trở thành một xu hướng quan trọng, đặc biệt trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng rõ rệt. Theo báo cáo "Xu hướng du lịch bền vững 2023" của Tổng cục Du lịch Việt Nam, lượng khách du lịch sinh thái tăng 15% mỗi năm, doanh thu từ du lịch xanh đạt khoảng 5 tỷ USD, chiếm 20% tổng doanh thu du lịch. Ngoài ra, 60% doanh nghiệp lữ hành đã áp dụng mô hình du lịch bền vững. Năm 2024, chính phủ và các tổ chức môi trường tiếp tục đẩy mạnh hỗ trợ du lịch xanh. Theo báo cáo "Tầm nhìn phát triển du lịch xanh 2024" của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, lượng khách du lịch xanh dự kiến tăng 18% so với năm 2023. Các khu du lịch sinh thái trọng điểm như Phong Nha - Kẻ Bàng, Cát Tiên và Côn Đảo ghi nhận mức tăng trưởng khách du lịch trên 20%. Ngoài ra, 70% cơ sở lưu trú từ 3 sao trở lên đã triển khai các biện pháp tiết kiệm năng lượng và giảm rác thải nhựa.
Một số điểm sáng trong phát triển du lịch xanh tại Việt Nam có thể kể đến là Hội An với dự án "Thành phố không rác thải nhựa", hay Đà Lạt với mô hình "Du lịch xanh và bền vững". Các tỉnh Quảng Nam, Lâm Đồng và Ninh Bình cũng đang tích cực thực hiện nhiều sáng kiến nhằm thu hút du khách có ý thức về môi trường. Các chương trình như “Sống xanh cùng thiên nhiên” và “Du lịch không rác thải” đang được triển khai rộng rãi để nâng cao nhận thức của cộng đồng và du khách về bảo vệ môi trường.
Ngoài ra, các doanh nghiệp du lịch cũng đã có những bước tiến lớn trong thúc đẩy du lịch xanh. Theo báo cáo "Du lịch bền vững tại Việt Nam 2024" của Hiệp hội Du lịch Việt Nam, 80% công ty lữ hành lớn đã áp dụng chính sách giảm thiểu rác thải nhựa và tối ưu hóa năng lượng sử dụng. Hệ thống khách sạn và khu nghỉ dưỡng cao cấp tại Việt Nam như Vinpearl, Fusion Resorts và Six Senses cũng đang tiên phong trong việc sử dụng năng lượng tái tạo và giảm thiểu rác thải.
Sự phát triển của du lịch xanh cũng mang lại nhiều cơ hội kinh tế. Theo thống kê từ báo cáo "Tác động kinh tế của du lịch xanh 2023" của WTTC, ngành Du lịch bền vững đóng góp 7% GDP của Việt Nam và tạo ra hơn 3 triệu việc làm. Đến năm 2024, con số này dự kiến sẽ tăng lên 7,5% GDP và khoảng 3,5 triệu lao động. Điều này cho thấy không chỉ môi trường được bảo vệ, mà cộng đồng địa phương cũng hưởng lợi từ các mô hình du lịch bền vững.
Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu, du lịch xanh tại Việt Nam vẫn gặp phải một số thách thức như thiếu cơ sở hạ tầng bền vững, nhận thức của du khách còn hạn chế và các chính sách hỗ trợ chưa thực sự đồng bộ.
3. Thách thức đối với phát triển du lịch xanh tại Việt Nam
Mặc dù du lịch xanh mang lại nhiều lợi ích, nhưng vẫn còn nhiều thách thức cần vượt qua để đảm bảo sự phát triển bền vững của ngành này. Theo báo cáo của UNWTO, một trong những khó khăn lớn nhất là chi phí đầu tư ban đầu cao. Việc triển khai các tiêu chuẩn xanh, như sử dụng năng lượng tái tạo, quản lý rác thải và bảo tồn tài nguyên thiên nhiên, đòi hỏi nguồn vốn lớn, gây khó khăn cho nhiều doanh nghiệp du lịch, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa.
Một vấn đề quan trọng khác là thiếu nhận thức và ý thức của du khách. Theo khảo sát của Tổng cục Du lịch Việt Nam năm 2023, chỉ 45% du khách trong nước hiểu rõ về khái niệm du lịch xanh, mặc dù con số này đã tăng so với mức 30% năm 2020. Nhiều du khách vẫn ưu tiên chi phí thấp hơn là các lựa chọn bền vững. Tình hình này khiến các doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc cân bằng giữa lợi nhuận và phát triển bền vững.
Ngoài ra, hạ tầng và chính sách hỗ trợ chưa đồng bộ cũng là rào cản lớn đối với du lịch xanh. Theo báo cáo "Sustainable Tourism Infrastructure 2024" của WTTC, nhiều điểm du lịch sinh thái tại Việt Nam như Phong Nha - Kẻ Bàng, Cát Tiên và Côn Đảo vẫn còn hạn chế về hệ thống giao thông, xử lý nước thải và năng lượng tái tạo. Việc thiếu các chính sách khuyến khích doanh nghiệp áp dụng mô hình du lịch xanh cũng làm giảm tốc độ phát triển của ngành này.
Một thách thức khác đến từ sự phát triển quá mức của du lịch, dẫn đến nguy cơ ô nhiễm môi trường và phá hủy cảnh quan thiên nhiên. Theo báo cáo "Environmental Impact of Tourism 2023" của UNEP (Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc), một số điểm du lịch nổi tiếng tại Việt Nam như Sa Pa, Hạ Long và Đà Lạt đã ghi nhận mức tăng trưởng khách du lịch trung bình 25%/năm, vượt quá khả năng tiếp nhận của hệ sinh thái địa phương. Điều này làm gia tăng áp lực lên tài nguyên thiên nhiên, gây xói mòn đất, ô nhiễm nguồn nước và gia tăng rác thải nhựa.
Bên cạnh đó, sự thiếu hụt lao động có chuyên môn trong lĩnh vực du lịch xanh cũng là một vấn đề đáng lo ngại. Theo báo cáo "Green Tourism Workforce 2024" của WTTC, chỉ khoảng 35% lao động trong ngành du lịch tại Việt Nam được đào tạo về các tiêu chuẩn bền vững. Điều này dẫn đến việc triển khai các mô hình du lịch xanh chưa đạt hiệu quả tối ưu.
Nhìn chung, mặc dù du lịch xanh đang trở thành xu hướng tất yếu, nhưng để phát triển bền vững, Việt Nam cần có những giải pháp cụ thể nhằm giảm thiểu các thách thức nêu trên. Việc tăng cường đầu tư vào hạ tầng xanh, đẩy mạnh truyền thông nâng cao nhận thức du khách và xây dựng chính sách hỗ trợ doanh nghiệp sẽ là những yếu tố quan trọng để thúc đẩy ngành Du lịch xanh trong tương lai.
4. Giải pháp khắc phục thách thức trong phát triển du lịch xanh
Để du lịch xanh phát triển bền vững, cần có những giải pháp cụ thể nhằm khắc phục các thách thức đã nêu. Trước hết, vấn đề chi phí đầu tư cao cần được giải quyết thông qua việc hỗ trợ tài chính từ chính phủ và các tổ chức quốc tế. Theo báo cáo "Sustainable Tourism Financing 2023" của WTTC, các quốc gia như Thái Lan và Indonesia đã áp dụng thành công các quỹ hỗ trợ doanh nghiệp xanh, giúp họ tiếp cận nguồn vốn ưu đãi để phát triển cơ sở hạ tầng và công nghệ xanh. Việt Nam cũng có thể học hỏi mô hình này để hỗ trợ doanh nghiệp du lịch trong nước.
Bên cạnh đó, nâng cao nhận thức của du khách là một trong những yếu tố quan trọng giúp thúc đẩy du lịch xanh. Theo “Tourism Awareness 2024" của UNWTO, các chiến dịch truyền thông đóng vai trò quan trọng trong việc thay đổi hành vi du lịch của khách hàng, do đó Việt Nam cần đẩy mạnh các chương trình giáo dục, truyền thông về lợi ích của du lịch xanh thông qua các phương tiện truyền thông đại chúng và mạng xã hội. Các điểm du lịch cũng nên triển khai các chương trình hướng dẫn, cung cấp thông tin trực quan để khuyến khích du khách lựa chọn các dịch vụ bền vững.
Về mặt hạ tầng, chính phủ cần tăng cường đầu tư vào các công trình xanh tại các điểm du lịch trọng điểm. Theo báo cáo "Green Infrastructure in Tourism 2023" của UNEP, việc phát triển các hệ thống xử lý rác thải, nước thải và năng lượng tái tạo tại các khu du lịch sinh thái sẽ giúp giảm thiểu tác động tiêu cực lên môi trường. Việt Nam có thể hợp tác với các tổ chức quốc tế để triển khai các dự án thí điểm, từ đó mở rộng mô hình ra toàn quốc.
Ngoài ra, việc ban hành các chính sách ưu đãi và chế tài đối với doanh nghiệp cũng là một biện pháp quan trọng. Theo báo cáo "Sustainable Tourism Policies 2024" của WTTC, các quốc gia phát triển du lịch xanh thành công đều áp dụng chính sách ưu đãi thuế, hỗ trợ vay vốn và yêu cầu các doanh nghiệp đáp ứng các tiêu chuẩn xanh nghiêm ngặt. Việt Nam có thể xây dựng một khung chính sách tương tự, đồng thời tăng cường kiểm tra, giám sát để đảm bảo các tiêu chuẩn này được thực thi.
Một giải pháp khác là kiểm soát sự phát triển quá mức của du lịch để bảo vệ tài nguyên thiên nhiên. Theo báo cáo "Overtourism and Environmental Protection 2023" của UNEP, nhiều quốc gia đã áp dụng mô hình du lịch có giới hạn, chẳng hạn như cấp phép số lượng khách du lịch theo ngày hoặc thu phí bảo vệ môi trường tại các điểm du lịch nhạy cảm. Việt Nam có thể áp dụng phương pháp này tại các khu vực như Sa Pa, Hạ Long và Đà Lạt để bảo vệ hệ sinh thái.
Cuối cùng, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trong ngành du lịch xanh cũng là một ưu tiên. Nhiều quốc gia đã tích cực đào tạo và cấp chứng chỉ cho lao động trong ngành du lịch để họ nắm vững các tiêu chuẩn bền vững. Việt Nam cần đẩy mạnh các chương trình đào tạo chuyên sâu về du lịch xanh trong các trường đại học và trung tâm đào tạo nghề để nâng cao chất lượng lao động, đáp ứng nhu cầu phát triển của ngành.
Nhìn chung, để du lịch xanh thực sự phát triển bền vững, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa chính phủ, doanh nghiệp và cộng đồng. Bằng cách triển khai đồng bộ các giải pháp trên, Việt Nam có thể xây dựng một ngành du lịch thân thiện với môi trường, đồng thời duy trì tăng trưởng kinh tế dài hạn.
5. Kết luận
Du lịch xanh không chỉ là một xu hướng, mà còn là một yêu cầu tất yếu để đảm bảo sự phát triển bền vững. Để thành công, cần sự hợp tác giữa chính phủ, doanh nghiệp và cộng đồng. Nếu thực hiện tốt, du lịch xanh sẽ trở thành động lực thúc đẩy kinh tế mà vẫn bảo vệ môi trường và văn hóa.
TÀI LIỆU THAM KHẢO:
- WTTC (2023), báo cáo “Economic Impact of Travel & Tourism”.
- UNWTO (2023), báo cáo “Sustainable Tourism Global Report 2023".
- Tổng cục Du lịch Việt Nam (2023), báo cáo “Xu hướng du lịch bền vững 2023".
- Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (2023), báo cáo “Tầm nhìn phát triển du lịch xanh 2024".
- Hiệp hội Du lịch Việt Nam (2024), báo cáo “Du lịch bền vững tại Việt Nam 2024".
- WTTC (2023), báo cáo “Tác động kinh tế của du lịch xanh 2023".
- WTTC (2024), báo cáo “Sustainable Tourism Infrastructure 2024".
- UNEP (2023), báo cáo “Environmental Impact of Tourism 2023".
- WTTC (2024), báo cáo “Green Tourism Workforce 2024”.
- WTTC (2023), báo cáo “Sustainable Tourism Financing 2023".
- UNWTO (2024), báo cáo “Tourism Awareness 2024”.
- UNEP (2023), báo cáo “Green Infrastructure in Tourism 2023”.
- UNEP (2023), báo cáo “Overtourism and Environmental Protection 2023”.
Promoting green tourism as a path to sustainable development
Tran Thi Thu Hao
Faculty of Tourism and Hospitality
University of Economics - Technology for Industries
Abstract:
Green tourism is emerging as a global trend in sustainable development, contributing to environmental protection and the preservation of local cultural values. This study examines the current state of green tourism, identifies key challenges, and proposes strategic solutions for its promotion. Using data on the tourism industry's environmental and economic impacts, the study provides insights to enhance sustainable tourism practices and foster long-term growth.
Keywords: green tourism, sustainable development, environmental protection, ecotourism, green economy.
[Tạp chí Công Thương - Các kết quả nghiên cứu khoa học và ứng dụng công nghệ, Số 6 tháng 2 năm 2025]
