Tiêu dùng bằng… niềm tin
Bên cạnh nhóm khách hàng chung thủy, chỉ tiêu dùng các loại thực phẩm có thương hiệu của các công ty sản xuất tên tuổi thì ngày nay, có rất nhiều khách hàng trẻ, ưa thích trải nghiệm ẩm thực kiểu mới rất háo hức với đồ ăn handmade mà hoàn toàn không nghĩ tới vấn đề an toàn thực phẩm!
Khác với những hãng đồ ăn lớn, có thương hiệu, có website, những người làm đồ ăn handmade đa phần là các chị em phụ nữ, sản xuất với sản lượng khiêm tốn. Ban đầu họ làm chỉ để phục vụ bản thân, nhưng sau đó, trước nhu cầu đến từ những người quen thân, họ mở rộng hơn. Nhằm thu hút khách hàng, các chủ hàng thực phẩm handmade thường cất công tìm tòi nhiều công thức mới lạ, liên tục thay đổi mẫu mã, sáng tạo trong cách làm, nhiều người còn sáng tạo thêm các loại thực phẩm với hương vị độc đáo và phong phú, tạo những phá cách rất thú vị.
Phương tiện tiếp cận khách hàng của các chủ kinh doanh này thường là mạng xã hội facebook hoặc zalo. Để quảng cáo sản phẩm, người bán hàng đăng tải những phản hồi của người mua về sản phẩm và các quy trình sản xuất được đăng tải nhằm tạo lòng tin đối với khách mua hàng.
Đa dạng nhất phải kể đến là bánh trung thu. Dịp trung thu, không ít các cửa hàng bày bán những túi nilon bột bánh nướng, bánh dẻo cùng những nguyên liệu làm nhân bánh như lạp xưởng, hạt bí, hạt sen, các hương liệu tạo màu, mùi, nước đường,... được đóng trong từng túi, từng can với đủ chủng loại. Điều đặc biệt là ở chỗ, tất cả các nguyên liệu đó đều không hề có bất kỳ thông tin gì từ nơi sản xuất, thành phần hay hạn sử dụng và được bán theo cân.
Tương tự như vậy là mứt, ô mai, bánh bao.. Những năm gần đây còn nổi lên phong trào làm kẹo nougat – một loại kẹo được làm từ marshmallow, các loại hạt như hạt dẻ, hạnh nhân, nho khô hay bất kỳ loại hạt, quả khô nào bạn ưa thích. Để phục vụ các bà nội trợ làm bánh kẹo handmade, các mặt hàng phụ kiện đi kèm với bánh cũng được bày bán nhiều trên thị trường như hộp đựng bánh, túi giấy, khuôn làm bánh được thiết kế với kiểu dáng ngộ nghĩnh với mức giá khá rẻ.
Việc đa dạng các loại bánh kẹo nói riêng, thực phẩm handmade nói chung cũng góp phần tạo thêm sự lựa chọn cho người tiêu dùng nhưng thực tế, tất cả các công đoạn chế biến, mua nguyên liệu ngoài thị trường thì việc rủi ro về an toàn thực phẩm là rất lớn. Với tâm lý chuộng thực phẩm tự nhiên, chế biến thủ công, không sử dụng hóa chất bảo quản do đó ngày càng nhiều người ưa chuộng chọn thực phẩm handmade.
Chưa có tiêu chuẩn quản lý
Bị “mê đắm” bởi những thông tin quảng cáo truyền miệng, thậm chí cả những ảnh hưởng từ đám đông, lúc này, vấn đề an toàn thực phẩm đã bị xem nhẹ. Thực phẩm không rõ nguồn gốc xuất xứ, nguy cơ mất an toàn vệ sinh thực phẩm, nguy cơ nhiễm các vi sinh vật gây bệnh như nấm mốc, ký sinh trùng, nấm men trong quá trình sản xuất và bảo quản… cũng như hậu quả của nó người tiêu dùng sẽ phải gánh chịu. Thực tế thì mùa tết Trung thu năm nào trên địa bàn cả nước cũng vẫn xảy ra các vụ ngộ độc do ăn bánh không rõ nguồn gốc. Và sau mỗi vụ tết cổ truyền, vẫn có những trường hợp bị ngộ độc thực phẩm từ các loại bánh kẹo bị nấm mốc, phế phẩm, không đảm bảo an toàn vệ sinh, trong đó có bánh kẹo tự làm. Đặc biệt, phần lớn các sản phẩm bánh kẹo handmade không có nhãn mác, thông tin nguồn gốc xuất xứ, thành phần, nguyên liệu, hạn sử dụng. Người bán hàng chỉ cam kết chất lượng bằng miệng và gần như nếu xảy ra bất cứ sự cố nào thì người tiêu dùng hoàn toàn chịu trách nhiệm.
Thách thức lớn nhất trong vấn đề quản lý an toàn thực phẩm ở nước ta là tình trạng sản xuất nhỏ lẻ, manh mún, quy trình sản xuất lạc hậu, công nghệ kém từ không ít các cá nhân, gia đinh, hộ kinh doanh… đã dẫn đến tình trạng mất vệ sinh an toàn thực phẩm, nhất là khi các thói quen, tập quán canh tác, sản xuất, mua bán, tiêu dùng nhỏ lẻ… vẫn phổ biến ở nhiều địa phương.
Không một ai dám chắc chắn những đồ ăn handmade được tạo ra thực sự đảm bảo vệ sinh và an toàn thực phẩm trong từng khâu chế biến. Bởi vậy, trước tình hình vệ sinh an toàn thực phẩm đang còn nhiều vấn đề đáng lo ngại như hiện nay, lời khuyên cho người tiêu dùng là nên cân nhắc kỹ trước khi lựa chọn những sản phẩm handmade, nếu có thể, nên chọn lựa những nguyên liệu, thực phẩm đã được kiểm định, có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng.
Theo PGS.TS Nguyễn Thị Lâm thực phẩm handmade nếu gia đình tự làm và sử dụng thì tương đối an toàn vì kiểm soát được nguồn gốc và chất lượng sản phẩm. Tuy nhiên, khi sản phẩm handmade đã không còn chỉ “lưu hành nội” mà đã trở thành sản phẩm được bán cho người tiêu dùng thì vấn đề đã trở nên khác hẳn.
Nó hoàn toàn cho thể tiềm ẩn những mối nguy hại về vệ sinh an toàn thực phẩm. Do điều kiện chế biến, không kiểm soát được nguồn gốc thực phẩm, thời gian bảo quản sẽ ngắn sản phẩm dễ bị hỏng.
Do vậy, nếu đã chọn sử dụng thực phẩm handmade, hãy xác định tâm thế là sẽ tự chịu trách nhiệm khi có chuyện xảy ra!
