Theo đại diện Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), trong 5 tháng đầu năm 2024, xuất khẩu thuỷ sản của cả nước đạt gần 3,6 tỷ USD, tăng 6% so với cùng kỳ năm 2023. Các mặt hàng xuất khẩu hầu hết tăng trưởng nhẹ, cho thấy sự phục hồi đang diễn ra.
Trong đó, xuất khẩu tôm tháng 5/2024 đạt 361 triệu USD. Tính chung 5 tháng đầu năm 2024, xuất khẩu tôm Việt Nam đạt 1,3 tỷ USD, tăng 7% so với cùng kỳ năm 2023.
Kim ngạch xuất khẩu tôm chân trắng trị giá gần 935 triệu USD, tăng 21%; tôm sú đạt 155 triệu USD, tăng nhẹ 1% so với cùng kỳ năm 2023. Đáng chú ý, xuất khẩu tôm hùm đạt hơn 106 triệu USD, tăng đột phá gấp gần 70 lần so với cùng kỳ. Các mặt hàng khác như tôm sắt, tôm càng, tôm tít, tôm vằn cũng có xu hướng tăng tích cực trong thời gian qua.
Tuy nhiên, trong 5 tháng đầu năm, xuất khẩu các sản phẩm tôm chế biến đều có xu hướng giảm. Cụ thể, tôm chân trắng chế biến mã HS16 giảm 31%, tôm sú chế biến giảm 72%, tôm khô giảm 41% và tôm khác chế biến giảm 99%. Trong khi đó, xuất khẩu các sản phẩm tôm sống/tươi/ướp lạnh/đông lạnh ghi nhận tăng như tôm chân trắng tăng 12%, tôm sú tăng đột phá gấp 158 lần…
Về thị trường, hiện nay, các doanh nghiệp Việt Nam đã xuất khẩu tôm sang hơn 100 thị trường, có 5 thị trường xuất khẩu chủ lực gồm Hoa Kỳ, EU, Nhật Bản, Hàn Quốc và Trung Quốc. Đặc biệt, Trung Quốc đã soán ngôi vị của Hoa Kỳ để trở thành thị trường nhập khẩu tôm lớn nhất của Việt Nam, chiếm 20% tỷ trọng.
Lý giải về sự tăng trưởng này, ông Đỗ Ngọc Tài - Tổng giám đốc Công ty Cổ phần chế biến thủy sản Tài Kim Anh, Chủ tịch Ủy ban Tôm VASEP cho biết chủ yếu là nhờ vào việc Trung Quốc tăng mạnh nhập khẩu tôm hùm xanh (gấp 112 lần) và tôm chân trắng (tăng 30%)
Xuất khẩu tôm sang Hoa Kỳ chiếm 17,4% tỷ trọng và chỉ tăng nhẹ 4%. Mặc dù nhập khẩu đang hồi phục dần dần nhưng giá xuất khẩu sang thị trường Hoa Kỳ vẫn ở mức thấp so với cùng kỳ năm 2023. Xuất khẩu sang Nhật Bản giảm nhẹ 3%, trong khi xuất khẩu sang EU tăng nhẹ 1%. Xuất khẩu tôm sang một số thị trường có xu hướng tích cực hơn gồm: Canada (tăng 51%), Anh (tăng 15%), Nga (tăng 332%)…
Theo VASEP, hiện tôm Việt Nam cũng đang có nhiều cơ hội tăng thị phần tại Trung Quốc và Hoa Kỳ, do ngành tôm Ecuador phải đối mặt với những thách thức đáng kể, bao gồm việc hải quan Trung Quốc tăng cường kiểm tra và từ chối dán nhãn sulfite, thuế chống trợ cấp mới ở Hoa Kỳ và tiêu dùng tôm toàn cầu sụt giảm.
Tại thị trường Ấn Độ, một nhà máy sản xuất và xuất khẩu tôm lớn mới đây trở thành tâm điểm của một loạt cáo buộc liên quan đến các tài liệu giả mạo, cố tình vận chuyển tôm dương tính với kháng sinh sang Hoa Kỳ và ngược đãi công nhân.... Sau cáo buộc đó, có hàng loạt các động thái phản ứng từ các nhà nhập khẩu và thị trường Hoa Kỳ đối với tôm Ấn Độ.
Ngoài ra, Sysco - công ty dịch vụ thực phẩm lớn nhất ở Hoa Kỳ đã ngay lập tức ngừng mua tôm từ Ấn Độ. Hiệp hội các nhà chế biến tôm Hoa Kỳ (ASPA) đã đệ trình yêu cầu lên Cơ quan Hải quan và Bảo vệ Biên giới Hoa Kỳ (CBP) cấm nhập khẩu tôm từ Ấn Độ được cho là được sản xuất bằng “lao động cưỡng bức”, theo yêu cầu của mục 307 của Đạo luật thuế quan năm 1930.
Tuy nhiên, bên cạnh những thuận lợi, ông Đỗ Ngọc Tài cũng cho rằng, những tháng tiếp theo đến cuối năm, xuất khẩu tôm Việt Nam vào Trung Quốc có thể không tăng. Nguyên nhân là do một số nước như Ecuador, Ấn Độ và Indonesia sẽ tập trung xuất khẩu vào thị trường này, do Mỹ áp thuế cao, vì thế tôm của Việt Nam xuất vào Trung Quốc sẽ gặp rất nhiều khó khăn về giá, đặc biệt là tôm sú nguyên con, thẻ nguyên con.
Về điều này, ông Trương Đình Hòe - Tổng Thư ký Hiệp hội VASEP cho hay, ngành tôm Việt Nam phải cạnh tranh giá với tôm từ Ecuador, hiện nay tôm Ecuador xuất khẩu vào Trung Quốc chiếm 65% tổng sản lượng. Có 2 thị trường tiềm năng cho tôm Việt Nam là Hoa Kỳ và Trung Quốc thì đều phải cạnh tranh với tôm từ Ecuador và Ấn Độ.
Trong khi tại thị trường EU thì trì trệ bởi các vấn đề về chứng nhận bền vững như ASC, sắp tới là các quy định về khí thải nhà kính. Xuất khẩu tôm của Ấn Độ đang gặp khó khăn tại thị trường Hoa Kỳ cho nên sẽ tập trung vào thị trường khác, trong đó có EU, do đó xuất khẩu tôm vào EU khó có thể tăng trưởng trong thời gian tới.
Về giá thành sản xuất, giá tôm nguyên liệu của Việt Nam vẫn cao hơn đáng kể so với các nước khác như Ấn Độ, Ecuador, Thái Lan.
