Ngày 12/07/2024, Thời báo Ngân hàng tổ chức Tọa đàm “Tiếp sức sản phẩm OCOP vươn xa”. Qua buổi Tọa đàm, các chuyên gia, các nhà quản lý góp phần làm sáng tỏ hơn bức tranh OCOP hiện nay, qua đó, đề xuất những giải pháp để tiếp sức cho sản phẩm OCOP vươn xa, góp phần nâng cao đời sống nông thôn, thúc đẩy kinh tế nông thôn, phát triển bền vững.
“Những con số biết nói” khẳng định sự lan tỏa của Chương trình OCOP
Tiếp nối thành công của Chương trình Mỗi xã một sản phẩm - Chương trình OCOP giai đoạn 2018 - 2020, ngày 1/8/2022, Thủ tướng Chính phủ đã tiếp tục Ban hành Quyết định số 919/QĐ-Ttg Phê duyệt Chương trình mỗi xã một sản phẩm giai đoạn 2021 - 2025.
Theo Ông Đào Đức Huấn - Trưởng phòng OCOP Văn phòng Điều phối Nông thôn mới Trung ương, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho biết, nhìn lại tổng quan, Chương trình OCOP đến thời điểm hiện nay đã đạt được những kết quả tích cực.
Ông Huấn cho biết, sau 6 năm triển khai cho thấy chính sách rất phù hợp khi Chương trình OCOP tiếp cận nhóm đối tượng sản phẩm địa phương của các chủ thể nhỏ. Chính vì vậy, Chương trình OCOP tạo ra một “sân chơi”, không gian cho các doanh nghiệp, hợp tác xã có được nền tảng, động lực để triển khai những sản phẩm OCOP mang tính chất đặc thù của địa phương.
Sau khi triển khai tại 63 tỉnh thành, hơn 600 đơn vị cấp huyện, hơn 80% các đơn vị cấp xã, đây là Chương trình được đánh giá có sự lan tỏa mạnh mẽ, tác động rất lớn.
Đến thời điểm hiện tại, sự đón của địa phương đối với chương trình rộng khắp khi được triển khai ở 63/63 tỉnh, thành với hơn 600 đơn vị cấp huyện, hơn 80% đơn vị cấp xã. Đây là chính sách có tác động rất lớn đến phát triển kinh tế - xã hội trong thời gian vừa qua.
Còn trên khía cạnh thực tế, tính đến tháng 6/2024, cả nước có 13.368 sản phẩm, con số sản phẩm hàng tháng đều tăng, cơ cấu sản phẩm cũng có sự thay đổi, trong đó có hơn 70% là được đánh giá 3 sao, khoảng 26% được đánh giá 4 sao còn lại là sản phẩm 5 sao.
Về ngành hàng, hiện có khoảng hơn 7000, đây là con số rất lớn so với một chương trình đặc thù cho chủ thể quy mô nhỏ. Chương trình cũng có sự tham gia có sự tham gia rất chặt chẽ của các hợp tác xã…
“Đối với Chương trình OCOP, một trong những khía cạnh rất quan trọng và là trọng tâm trong mục tiêu triển khai Chương trình, đó là tạo những tác động mạnh mẽ trong phát triển kinh tế.” ông Huấn nhấn mạnh.
Theo ông Huấn, một trong những tác động nổi trội nhất của Chương trình OCOP đó là thay đổi hiện trạng sản xuất của sản phẩm OCOP.
Thứ nhất, đó là thay đổi về mặt tư duy, có sản phẩm OCOP có nghĩa là hợp tác xã phải chuyển từ hoạt động sản xuất đơn thuần sang sản xuất sản phẩm cung ứng thị trường, các hợp tác xã phải thay đổi tư duy, hoạt động sản xuất kinh doanh thì mới làm được điều đó.
Thứ hai, phải nhìn nhận rằng chuỗi liên kết sản phẩm OCOP ngày càng được hình thành thông qua hoạt động về xây dựng vùng. Đến thời điểm hết năm 2023, có khoảng 34,6% các chủ thể OCOP đã xây dựng, đây là một trong những tác động rất mạnh mẽ để hình thành các chuỗi liên kết. Vì sản phẩm nhỏ, chủ thể nhỏ, thành thử việc tạo dựng liên kết vùng rất quan trọng để tạo ra sự ổn định.
Một khía cạnh khác, sự thay đổi về mặt sản phẩm, chất lượng sản phẩm. Trong 4 năm gần đây có sự “nở rộ” của các sản phẩm OCOP trên thị trường và có những thay đổi về bao bì, chất lượng… Đây là sự thay đổi rất mạnh so với quy mô của các chủ thể và đặc biệt kể cả trong giai đoạn 2020-2022 bị tác động rất mạnh của Covid-19.
Bên cạnh đó, đến thời điểm hiện tại, có khoảng gần 35% các chủ thể OCOP được công nhận thay đổi theo hướng tăng lên về mặt quy mô lao động, 40% chủ thể OCOP là nữ và 18% chủ thể là người dân tộc điều hành. Chương trình OCOP không chỉ nhìn nhận về mặt sản phẩm, mà còn là đóng góp về mặt xã hội, trong phát triển kinh tế chung của khu vực nông thôn.
Đặc biệt, hiện nay các phiên bán trực tuyến livestream trên TikTok, phiên chợ OCOP đã hỗ trợ rất nhiều cho các chủ thể OCOP địa phương, sản phẩm OCOP cũng được lan tỏa rộng rãi…
“Đây là những con số biết nói, cho thấy được sự lan tỏa và khẳng định sự phù hợp, kết quả của chương trình OCOP trong hơn 6 năm qua.” ông Đào Đức Huấn - Trưởng phòng OCOP Văn phòng Điều phối Nông thôn mới Trung ương, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tổng kết.
Khắc phục hạn chế, nâng cao giá trị sản phẩm OCOP hướng tới chuyển đổi xanh, chuyển đổi số
Bà Hoàng Thanh Nhàn - Tổng biên tập Thời báo Ngân hàng cho rằng tuy đạt được những kết quả tích cực như trên, việc phát triển sản phẩm OCOP vẫn còn những rào cản chưa được sự đảm bảo tính bền vững. Số lượng phát triển nhanh, song, số lượng và chất lượng chưa đi đôi, nhiều sản phẩm OCOP vẫn còn những hạn chế, do cơ chế chính sách chưa đồng bộ, thiếu chính sách giữa sản xuất và cung ứng.
Phân tích về những mặt chưa được của Chương trình OCOP, PSG.TS. Mai Quang Vinh - Viện trưởng Viện Công nghệ xanh cho biết “Chúng ta phải thừa nhận rằng sau 6 năm triển khai, việc chuyển đổi tư duy sản xuất, tư duy kinh tế là cả quá trình rất gian khổ, không đơn giản chút nào, từ sản xuất đơn thuần phải tính đến sản xuất chất lượng cao như thế nào, bán đi đâu, bán được giá hay không, vay đồng vốn có lãi hay không... Do vậy, trong thời gian tới, các chủ thể OCOP cần phải tiếp tục khắc phục.”
Bên cạnh đó, quy mô sản xuất các sản phẩm OCOP còn nhỏ lẻ, manh mún, mang tính thời vụ; không đáp ứng đủ nhu cầu của thị trường ngày càng khắt khe; thị trường cũng yêu cầu cần phải được đảm bảo về số lượng, chất lượng; năng lực sản xuất, phân phối thương mại của các cơ sở sản xuất OCOP còn yếu, mẫu mã bao bì chưa tạo sự hấp dẫn đối với người tiêu dùng.
PGS.TS.Mai Quang Vinh chỉ ra, các sản phẩm của chúng ta hiện nay chưa thuyết phục được lượng lớn đối tác, người tiêu dùng vì chưa minh bạch trong truy xuất nguồn gốc.
“Chính vì vậy trong thời gian tới, chúng ta cần phải khắc phục những hạn chế này khi nhà cung cấp đã có, công nghệ đã sẵn sàng, cơ chế chính sách đã hỗ trợ. Việc sản xuất một sản phẩm OCOP có chất lượng tốt, mẫu mã bắt mắt, minh bạch về thông tin truy xuất là mục tiêu cần được đặt rõ.” PGS.TS. Mai Quang Vinh nêu rõ.
Bên cạnh đó, đến năm 2027, Việt Nam sẽ hoàn thành những cam kết về chống biến đổi khí hậu tại COP26, trong đó tiêu chí NetZero đến năm 2050 có lượng phát thải carbon thấp. Vì vậy, tất cả sản phẩm của chúng ta phải có chứng chỉ carbon thấp, có dán nhãn xanh.
Ngoài ra, chúng ta đang trong thời kỳ chuyển đổi xanh, chuyển đổi số nên càng cần phải làm ngay để năng cao giá trị của sản phẩm OCOP. Nếu chúng ta dễ dãi trong việc công nhận sản phẩm OCOP, chỉ quan tâm đến mẫu mã, bao bì đẹp mà không quan tâm đến chất lượng, minh bạch, các vấn đề môi trường - xã hội... sẽ không đạt hiệu quả. Thế giới đã đi rất nhanh về vấn đề này thì chúng ta cũng cần tăng tốc để chiếm lĩnh thị trường trong nước và xuất khẩu đến cả những thị trường khó tính.
“Tôi cũng mong muốn chúng ta siết chặt mối quan hệ 5 nhà, đó là: Nhà nước - Nhà nông - Nhà thương nghiệp - Nhà băng - Nhà khoa học. Đây phải là mối quan hệ sát sườn, thực chất thì mới có thể thành công…” PGS.TS Mai Quang Vinh bày tỏ.
Để sản phẩm OCOP tiếp tục vươn xa
Theo đó, PGS.TS Mai Quang Vinh đã đưa ra 7 giải pháp để thúc đẩy mạnh mẽ cho các sản phẩm OCOP tiếp tục vươn xa.
Một là, cần hỗ trợ cơ sở sản xuất nâng cao năng lực, đáp ứng yêu cầu thị trường. Tập trung hỗ trợ vào chuyển đổi xanh và chuyển đổi số.
Hai là, tăng cường liên kết giữa các sản phẩm. Nhà nước cần tìm lời giải, giúp các cơ sở liên kết với nhau trong chuỗi giá trị tạo sức mạnh thương hiệu và cạnh tranh trên thị trường.
Ba là, đẩy mạnh công tác xúc tiến thương mại, quảng bá sản phẩm OCOP trong các kênh trong và ngoài nước. Đồng thời cần khuyến khích các cơ sở sản xuất quan tâm đến bộ nhận diện thương hiệu, đây là vấn đề quan trọng trong nền kinh tế thị trường đầy cạnh tranh hiện nay.
Bốn là, sản phẩm OCOP cần minh bạch nguồn gốc xuất xứ. Phải ứng dụng quản lý, chất lượng truy xuất nguồn gốc bằng công nghệ hiện đại đến từng khâu sản xuất để đáp yêu cầu từ các thị trường khó tính.
Năm là, phát triển thương mại điện tử, kinh tế số, kinh tế chia sẻ để sản phẩm lan tỏa ra thị trường
Sáu là, các chương trình OCOP cần tiếp tục nhận được sự quan tâm chỉ đạo của Nhà nước và sự hưởng ứng tích cực của người dân.
Bảy là, nguồn vốn đối với chương trình OCOP cực kỳ quan trọng, phía Ngân hàng cần kết hợp với các bên tư vấn, cơ quan quản lý vận đồng tuyên truyền để các cơ sở sản xuất mạnh dạn đầu tư về công nghệ, chất lượng sản phẩm và việc truyền thông tới người tiêu dùng… góp phần giúp các sản phẩm OCOP mang lại lợi nhuận, qua đó triển khai hiệu quả nguồn vốn vay.
Các chuyên gia cũng cho rằng, cần sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, trong đó cơ chế phải đi trước một bước. Theo đó cần xây dựng lộ trình thực hiện các cơ chế chính sách hỗ trợ phát triển sản phẩm OCOP như thuế, phí, vốn, kỹ thuật, thị trường, đến quy hoạch, chiến lược phát triển.
Các ngân hàng, tổ chức tín dụng tiếp tục tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp, hợp tác xã và người dân tiếp cận nguồn tín dụng với lãi suất ưu đãi, đáp ứng đủ vốn, tư vấn quản trị tài chính trong triển khai các dự án sản xuất, kinh doanh sản phẩm OCOP. Các doanh nghiệp OCOP cũng cần thường xuyên sự cải tiến mẫu mã, nâng cao hơn nữa chất lượng sản phẩm, để đáp ứng tâm lý, thị hiếu người tiêu dùng, đáp ứng yêu cầu của nền kinh tế hàng hóa; chủ động
Bên cạnh đó, cần sự vào cuộc của chính quyền địa phương tạo ra những vùng nguyên liệu canh tác và sản xuất; tổ chức các hoạt động quảng bá sản phẩm OCOP là thế mạnh của địa phương; đẩy mạnh hoạt động truyền thông - báo chí nhằm nâng cao nhận thức cho người dân, cơ quan, tổ chức về tầm quan trọng và vai trò của chương trình OCOP; nâng cao ý thức của mọi người trong việc phát triển kinh tế nông thôn bền vững và bảo vệ môi trường.
