Từ 2016 đến nay quy mô và mức độ tăng trưởng xuất khẩu gia tăng mạnh mẽ. Năm 2016 kim ngạch xuất khẩu đạt 176,6 tỷ USD, tương đương 87,1% GDP của năm (202 tỷ USD).
Năm 2017, kim ngạch xuất khẩu đạt 214 tỷ USD, tương đương 98% GDP của năm (220 tỷ USD). Năm 2018, trị giá hàng hóa xuất khẩu đạt 243,48 tỷ USD, tương đương 99,2% GDP (245,2 tỷ USD).
Năm 2019 xuất khẩu đạt 263,45 tỷ USD, tương đương 100,7% GDP (261,6 tỷ USD). 10 tháng đầu năm 2020, kim ngạch hàng hóa xuất khẩu ước tính đạt 229,27 tỷ USD, tăng 4,7% so với cùng kỳ năm ngoái, cán cân thương mại thặng dư kỷ lục, ở mức 18,72 tỷ USD.
Nhìn trên tổng thể, một báo cáo mới đây của WTO về tình hình thương mại toàn cầu, quy mô kim ngạch xuất khẩu Việt Nam đứng vị trí thứ 3 trong khối ASEAN, chỉ sau Singapore, Thái Lan và đứng thứ 26 thế giới;
Riêng kim ngạch xuất khẩu đứng 22 thế giới. Nghiên cứu mới của Hội nghị Liên Hợp quốc về Thương mại và Phát triển (Unctad) đã đánh giá, Việt Nam là quốc gia có tốc độ tăng trưởng xuất khẩu cao nhất trong quý III năm nay với 10,9%.
Sức tăng trưởng nói trên có sự đóng góp của nỗ lực tuyên truyền về hội nhập và cách tận dụng cam kết hội nhập; hiện đại hóa việc cấp Giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa; giảm kiểm tra chuyên ngành và hướng mạnh xuất khẩu vào các thị trường có FTA.
Đồng thời đàm phán tháo gỡ các rào cản kỹ thuật; các biện pháp vệ sinh và kiểm dịch động thực vật… đến độ thuận lợi nhất cho thương mại, phù hợp với khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam.
Trong 9 tháng đầu năm 2020, Bộ Công Thương đã tổ chức nhiều hội nghị, hội thảo nhằm cung cấp, phổ biến thông tin và hướng dẫn thực thi các cam kết trong khuôn khổ Hiệp định EVFTA cho doanh nghiệp, cá nhân và các cơ quan nhà nước.
Đặc biệt, trong bối cảnh dịch Covid-19 đang diễn biến phức tạp, Bộ Công Thương đã chuyển hướng, triển khai Chương trình tập huấn theo hình thức trực tuyến về các cam kết trong Hiệp định EVFTA, tập trung vào các cam kết về dịch vụ - đầu tư, thuế, quy tắc xuất xứ, phát triển bền vững, quyền sở hữu trí tuệ và chỉ dẫn địa lý.
Chương trình tập huấn bao gồm các video clip hướng dẫn và các buổi trao đổi trực tuyến (livestream) giữa người tham gia và các chuyên gia của Bộ Công Thương và Đoàn đàm phán Chính phủ. Chương trình được triển khai trên hai nền tảng là Facebook và Youtube.
Kể từ khi công bố thông tin về Chương trình vào ngày 15 tháng 5 năm 2020, Bộ Công Thương đã nhận được hơn 1600 lượt đăng ký đến từ 1.000 doanh nghiệp, 20 hiệp hội và hơn 10 trường đại học tại khắp tỉnh, thành phố trên cả nước. Đến nay, Bộ Công Thương đã tổ chức:
- Khóa tập huấn về cam kết dịch vụ - đầu tư trong Hiệp định EVFTA vào ngày 2 tháng 6 năm 2020.
- Khóa tập huấn về cam kết thuế trong Hiệp định EVFTA và tiếp cận thị trường EU vào ngày 23 tháng 6 năm 2020.
- Khóa tập huấn về cam kết quy tắc xuất xứ trong Hiệp định EVFTA vào ngày 30 tháng 9 năm 2020.
Những nỗ lực nói trên đã tạo sự chuyển biến lớn ở các thị trường có FTA với nước ta. Đến nay, tỷ lệ tận dụng ưu đãi từ các thị trường đã ký kết FTA đạt khoảng 40%, tăng mạnh so với con số khoảng 35% của các năm trước.
Một số thị trường FTA có tỷ lệ tận dụng cao là Hàn Quốc đạt 51%, Ấn Độ 48%; Chi Lê 69%; Nhật Bản 35%...
Cùng với đó, các thị trường đã ký kết FTA đều có mức tăng trưởng kim ngạch cao như ASEAN tăng 14,5%; Trung Quốc tăng 26,6%; Nhật Bản tăng 12,2%; Hàn Quốc tăng 26,5%; Australia tăng 25,5%... Năm 2019, kim ngạch xuất khẩu sang các khu vực thị trường đều đạt mức tăng trưởng dương, riêng các thị trường FTA có mức tăng cao.
Số liệu của Bộ Công Thương cho thấy, kim ngạch xuất khẩu sang các thị trường là thành viên CPTPP đạt mức tăng tốt, thể hiện bước đầu tận dụng hiệu quả các cam kết từ Hiệp định này để thúc đẩy xuất khẩu, đa dạng hoá thị trường xuất khẩu (xuất khẩu sang Canađa đạt 3,86 tỷ USD, tăng 28,2%; xuất khẩu sang Mexico đạt 2,84 tỷ USD, tăng 26,8%).
Riêng với thị trường EU, tính đến ngày 12/10, sau hơn 2 tháng EVFTA có hiệu lực, các tổ chức được ủy quyền đã cấp khoảng 23.800 bộ C/O mẫu EUR.1 với kim ngạch khoảng 963 triệu USD đi 28 nước EU.
Ngoài ra, các doanh nghiệp xuất khẩu hàng hóa sang EU còn thực hiện tự chứng nhận xuất xứ cho hơn 660 lô hàng với trị giá khoảng hai triệu USD. Các mặt hàng đã được cấp C/O mẫu EUR.1 gồm: giày dép, thủy sản, sản phẩm nhựa, hàng dệt may, rau quả...
Điều đáng quan tâm là thị trường nhập khẩu hàng Việt Nam phần lớn là các nước có cảng biển và trung tâm phân phối, trung chuyển của EU như: Bỉ, Đức, Hà Lan, Pháp...
So với các FTA khác của Việt Nam mới thực thi trong thời gian gần đây như CPTPP, FTA giữa ASEAN và Hong Kong, Hiệp định thương mại giữa Việt Nam và Cuba…, số lượng C/O mẫu EUR.1 lớn hơn rất nhiều.
Tỷ lệ sử dụng C/O mẫu EUR.1 trong tổng kim ngạch xuất khẩu trong tháng 8 năm 2020 đạt 8,64% và tăng lên 14,65% vào cuối tháng 9 năm 2020.
Để tiếp tục đóng góp mạnh hơn cho xuất khẩu, trong giai đoạn tới 2021-2030, Bộ Công Thương sẽ tiếp tục rà soát, thống kê thủ tục hành chính hiện hành thuộc chức năng quản lý nhà nước của Bộ. Trên cơ sở đó xem xét, đánh giá sự cần thiết, tính hợp pháp, hợp lý và hiệu quả của các thủ tục hành chính, đặc biệt trong lĩnh vực xuất nhập khẩu.
