Đầu tư xuất khẩu theo chiều sâu
Theo đánh giá của Bộ Công Thương, cà phê là ngành hàng quan trọng, chiếm 3% GDP cả nước, kim ngạch xuất khẩu nhiều năm nay đều trên 3 tỷ USD.
Trong những năm qua, dù kinh tế thế giới có nhiều thời điểm gặp khó khăn dẫn đến sức mua sụt giảm, xuất khẩu cà phê của Việt Nam vẫn duy trì được tốc độ tăng trưởng đáng khích lệ, đạt 8,2%/năm với kim ngạch bình quân 3,13 tỷ USD/năm giai đoạn 2011 - 2018, chiếm 15% tổng xuất khẩu nông sản của cả nước.
Các sản phẩm cà phê của ta đã xuất khẩu đến hơn 80 quốc gia và vùng lãnh thổ, chiếm 14,2% thị phần xuất khẩu cà phê nhân toàn cầu (đứng thứ 2, sau Brazil).
Đặc biệt, cà phê rang xay và hòa tan xuất khẩu chiếm 9,1% thị phần (đứng thứ 5, sau Brazil, Indonesia, Malaysia và Ấn Độ), tạo ra nhiều cơ hội cũng như triển vọng cho ngành cà phê khi Việt Nam thâm nhập sâu hơn vào thị trường quốc tế thông qua các Hiệp định thương mại tự do (FTA) đã ký kết.
Thực tế, các nước xuất khẩu cà phê hàng đầu thế giới như Brazil, Indonesia, Colombia… đều chủ yếu xuất khẩu cà phê dưới dạng hạt (green bean), tức là dừng ở hoạt động sơ chế sau thu hoạch. Một số nước có hoạt động rang và xay nhưng chỉ chiếm tỷ lệ nhỏ trong tổng xuất khẩu cà phê.
Riêng với Việt Nam, từ 30 năm trở lại đây, hoạt động sơ chế sau thu hoạch đã được quan tâm. Ngày càng nhiều doanh nghiệp chú trọng đầu tư vào các hoạt động chế biến sâu nhằm góp phần nâng cao giá trị gia tăng cho sản phẩm nói riêng và kim ngạch xuất khẩu của toàn ngành nói chung.
Điều này, cùng với ưu đãi thuế quan từ các FTA đã ký kết, giúp Việt Nam dần thu hẹp khoảng cách: Từ chỗ có giá bán tại cảng thấp hơn tới 400 - 500 USD so với giá cá phê tham chiếu tại Sở Giao dịch Hàng hóa London, cho tới nay, giá bán cà phê Robusta của ta đã phù hợp với giá thị trường thế giới, khẳng định vị thế thương hiệu Việt Nam tại quốc tế.
Nắm bắt tín hiệu thị trường, tăng cường đàm phán mở cửa
Hướng tới mục tiêu kim ngạch xuất khẩu 6 tỷ USD vào năm 2030 và xây dựng ngành cà phê Việt hiện đại, bền vững, mang lại giá trị gia tăng cao, Bộ Công Thương đã chú trọng thực hiện nhiều giải pháp nhằm hỗ trợ thúc đẩy tiêu thụ, phát triển thị trường đối với mặt hàng cà phê.
Để phát triển thị trường xuất khẩu cho hàng hóa nông sản nói chung và cà phê nói riêng, Bộ Công Thương đã chủ động phối hợp với các Bộ, ngành đàm phán, ký kết và thực thi 16 FTA song phương và đa phương, góp phần tạo thuận lợi về thuế quan, quy tắc xuất xứ... qua đó, tạo ra một khu vực thị trường rộng lớn cho ngành cà phê Việt Nam có cơ hội được tiếp cận và thâm nhập tốt hơn.
Mặt khác, Bộ Công Thương cho biết đã và sẽ tiếp tục nghiên cứu, tổng hợp thông tin về cung cầu, giá cả, chính sách quản lý xuất nhập khẩu và quản lý chất lượng, vệ sinh an toàn thực phẩm,... đối với mặt hàng cà phê, từ đó xác định thị trường có tiềm năng xuất khẩu nhằm phối hợp chặt chẽ với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, địa phương, doanh nghiệp và người dân tổ chức sản xuất, cơ cấu sản phẩm hợp lý, tạo nguồn hàng đảm bảo ổn định về chất lượng và số lượng, đáp ứng tín hiệu của thị trường.
"Đối với các FTA đã ký kết, mức thuế suất thuế nhập khẩu đối với cà phê nhân của Việt Nam vào các nước nhập khẩu đều bằng 0, phần lớn mức thuế suất thuế nhập khẩu đối với cà phê đã chế biến bằng 0, trừ một số nước còn duy trì mức thuế nhập khẩu theo lộ trình từ 5 - 10% đến năm 2020".
(Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công Thương)
Hiệu quả từ xúc tiến thương mại đa kênh
Bộ Công Thương đã chỉ đạo và hướng dẫn các doanh nghiệp phân phối trong nước cũng như có vốn đầu tư nước ngoài triển khai các chương trình liên kết ổn định, lâu dài để tiêu thụ cà phê qua các hệ thống phân phối ngoài nước trong khuôn khổ Đề án thúc đẩy doanh nghiệp Việt Nam tham gia trực tiếp các mạng lưới phân phối ở nước ngoài giai đoạn đến năm 2020.
Các chương trình đưa cà phê, trái cây vào hệ thống Lotte Mart, Emart tại Việt Nam và Hàn Quốc, “Tuần hàng nông sản Việt Nam tại Pháp”, hay “Những ngày hàng Việt tại CHLB Đức”,... đã góp phần đưa các sản phẩm cà phê của Việt Nam thâm nhập sâu hơn, trực tiếp hơn vào thị trường nước ngoài.
Theo Cục Xuất nhập khẩu, việc tăng cường quảng bá về sản phẩm cà phê Việt Nam ở thị trường nước ngoài là một trong những ưu tiên hàng đầu thông qua các chiến dịch truyền thông, tuyên truyền, biên tập cẩm nang cung cấp thông tin phục vụ xuất khẩu, các chương trình xúc tiến thương mại và giới thiệu sản phẩm.
Kinh phí triển khai các chương trình xúc tiến thương mại quốc gia cho cà phê bình quân hàng năm chiếm từ 6 - 7% tổng kinh phí dành cho nhóm hàng nông, lâm, thủy sản.
Đặc biệt, các doanh nghiệp được hỗ trợ đào tạo nâng cao năng lực xúc tiến thương mại, tạo cơ chế để huy động kinh phí hoạt động XTTM từ các nguồn lực của xã hội, định hướng XTTM đối với ngành hàng cà phê mang tính chiến lược trung - dài hạn, có trọng tâm, trọng điểm.
Đồng thời, Bộ Công Thương cũng thường xuyên chú trọng tới các hoạt động xúc tiến thương mại tại một số thị trường trọng điểm nhiều tiềm năng tăng trưởng như Trung Quốc, Liên bang Nga, ASEAN, EU, Hoa Kỳ, Bắc Phi, Nam Phi, Trung Đông... để nâng dần sản lượng cà phê chế biến xuất khẩu, từng bước tạo dựng nền tảng vững chắc cho các thương hiệu cà phê chế biến của Việt Nam trên thị trường thế giới.
"Các giải pháp mà Bộ Công Thương đã, đang và sẽ tiếp tục triển khai hy vọng sẽ đem lại những thay đổi tích cực về mặt cơ cấu thị trường đối với các sản phẩm cà phê trong thời gian tới, theo đó thị trường xuất khẩu của Việt Nam dần dần được mở rộng và đa dạng hóa, đồng thời cũng sẽ định hướng cho sự phát triển sản xuất cà phê trong nước, bao gồm việc chú trọng nâng cao chất lượng sản phẩm, đa dạng hóa sản phẩm cà phê xuất khẩu nhằm đáp ứng tốt hơn nhu cầu thị trường, đặc biệt là những thị trường mới có tiềm năng", Cục Xuất nhập khẩu nhấn mạnh.
Thời gian tới, Bộ Công Thương cho biết sẽ cải tiến hoạt động kết nối xuất khẩu theo hướng gắn kết doanh nghiệp Việt kiều tại Thái Lan, Pháp, Đức, Úc… với doanh nghiệp trong nước, sử dụng mạng lưới kiều bào để hỗ trợ doanh nghiệp cà phê Việt Nam tìm hiểu và mở rộng thị trường xuất khẩu, thông qua lực lượng này để tuyên truyền về chất lượng cà phê xuất khẩu của Việt Nam, góp phần hỗ trợ thành công tiêu thụ mặt hàng này trong các hệ thống siêu thị tại nước ngoài.
Đồng thời, tiếp tục thực hiện tốt công tác đàm phán mở cửa thị trường cho mặt hàng cà phê thông qua các FTA đang triển khai như Việt Nam - Cuba, Việt Nam - Israel, Việt Nam - EFTA, RCEP, CPTPP…, đồng thời tận dụng tiến trình rà soát các FTA đã được đưa vào thực thi để đề nghị các đối tác mở cửa thêm cho cà phê xuất khẩu của ta.